O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent viloyati chirchiq davlat pedagogika instituti sport va chaqiriqqacha harbiy ta’lim fakulteti jismoniy madaniyat kafedrasi sport mahoratini oshirish fanidan kurs ishi

XULOSA
FOYDALANGAN ADABIYOTLAR


KIRISH
«O‘rgatish», «o‘zlashtirish» va «mukammallashtirish» «samara­dorligi» o‘rgatuvchi trenerning kasbiy-pedagogik mahorati va o'rga- nuvchining qobiliyati (iste’dodi) bilan belgilanadi. Lekin «trener- sportchi» (o‘rganuvchi) juftligiriing o‘zaro faoliyatida trener bosh- qaruvchi tashkilotchi o‘rgatuvehi va tarbiyachi rolini o‘ynashi darkor. Boshqacha qilib aytganda, agar sport to‘garagiga kelgan bola jismonan va ruhan sog‘lom bo’lsa, biroq istedodi (qobiliyati) yctarli bo‘lmasa ham trener o‘zining bilimi. kasbiy mahorati va ijodiy salohiyatini «ishga» solib, shu bolani iqtidorli sportchi qilib etishtirish mas’uliyatini o!mog‘i lozim. Malumki, bolada harakat qobiliyati boshqa hislat-qobiliyatlar kabi nasliy omillarga asoslangan bo'ladi. Ushbu qobiliyatlar hayot davomida turmush tarzi va boshqa shart-sharoitlarga qarab u yoki bu darajada shakilanib boradi. Bazi bit bolalarda nasliy qobiliyatlar yoki biror-bir harakat elementlari organizmning muvofiq «joylarida» chuqur joylashishi mumkin. Agar bola tortinchoq, «uyatchang» bo"Isa. bu qobiliyat yoki elementlar «ochilmasligi» mumkin. Aynan shunday holatlarda trenerning istedodi mazkur qobiliyat va elementiarni «ochib» bermog‘i va shakl!antirilmog‘i darkor. Buning uchun trener bolaning barcha imkoniyatlari, shu jumladan organizmga chuqur joylashgan harakat zahiralarni maxsus standart testlar va o‘yinsimon mashqlar yordamida aniqlashi hamda ularni «ishga tushinshi» zarur boiadi. Shunday ekan «o'rgatish» «о’zlashtirish» va «takomillashtirish» jarayoniari «trener^^sportchi^^trener^—sportchi» funksional tizimi asosida tashkil qilinishi ustuvor ahamiyat kasb etadi. Agar «o'rgatuvchi» va «mukammallashtiruvchi» mashqlar hajm-shiddat-yunalishjihatlaridan maqsadga muvofiq bo‘lsa, bolaning yoshi ulg'aygan sari mashqlar hajmi va shiddati asta-sekin «to‘ Iqinsimon» prinsipda orttira borilsa, falsafiy qonuniyat bo‘lmish «shakl» (qaddi-qomat) ham, «mazmun» sayqai topib boradi. Bordiyu ushbu jarayonda xatolikka yo‘l qo‘yilsa, ya’ni «o‘rgatuvchi» va «mukammallashtiruvchi» mashqlar betardb, zo‘rma-zo‘raki qo'llansa, falsafaning ikkinchi qommiyati «sabab va oqibat» yuzaga keladi - bolaning «shaklida» (qaddi-qomati) ham, harakat «mazmunida» ham salbiy o‘zgarishlar (jarohatlanishi, shikastlanish va h.k.) ro‘y beradi. Demak, «o‘rgatish»,
«o'zlashtirish» va «mukammallashtirish» jarayoniari integral pedagogik jarayon bo‘lib trenerga katta mas’uliyat yuklaydi.
Har qanday darajada ishlayotgan murabbiyning bevosita vazifasi basketbolchi oyoqlari ishlashini rivojlantirishga yo'naltirilgan mashqlardan foydalanishdan iborat. Boz ustiga, murabbiy har doim shuniyodda tutishi kerakki, u o‘yinchilarigabajarish uchunberayotgan har bir hujum va himoyalanish mashqlari, birinchi qavatda, oyoqlarni ishini takomillashtirishga mo'ljallangan mashqlardir. Ushbu bobda hujumda basketbolchi oyoqlari ishlashining uchta tmoni ко "rib chiqiladi: sakrab turib to‘xtash. burilishlar, bo‘sh joyga tez chiqish yoki harakat suratini o'zgartirish, harakat yo‘nalishmi o^bzgartirish.
Sport texnikasi nazariyasida “model (etalon) texnika“, “maqbul (ratsional) texnika“ va “indivudual texnika” tushunchalari mavjud. Sport texnikasiga o'rgatish jarayoni bu "model"' yoki “ratsional” texnika nusxasini ko‘ehirish, uni qanday bo"Isa, shunday mazmunda o'zlashtirishga qaratilmaydi, aksincha bu “nusxalar” namuna sifatida xizmat qilishi lozim, shu “nusxalarga” mo'ljal qilgan holda o‘rgatilayotgan usulni o‘z imkoniyatiga qarab “shaxsiy mazmunda” ijro etilishini (yoki o'rganishni, o'zlashtirishni) anglatadi.