O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus ta‟lim vazirligi toshkent moliya instituti kredit iqtisod fakulteti

3.2. Qishloq xo‟jaligini kreditlashni rivojlantirish yo‟llari 
Banklar tomonidan kreditlar qishloq xo'jaligi korxonalariga muddatlilik, 
to'lovlilik, ta'minlanganlik hamda maqsadli foydalanish shartlarida davlat 
ehtiyojlari uchun xarid qilinadigan g'alla va paxta xom ashyosi yetishtirish 
xarajatlarini moliyalashtirish maqsadlarida berilmoqda. Qishloq xo'jaligi 
korxonalarini moliyaviy qo'llab quvvatlash sifatini tubdan yaxshilash, qishloq 
xo'jaligi sohasini moliyalashtirish jarayoniga zamonaviy axborot-kommunikatsiya 
texnologiyalaridan foydalangan holda kreditlashni amalga oshirilishini bugungi 
kun taqazo etmoqda. Shu maqsadda qishloq xo'jaligi korxonalarini moliyalashtirish 
tizimi butunlay qayta tashkil etilmoqda, jumladan "O'zpaxtasanoateksport" xolding 
kompaniyasi tuzildi, soha korxonalari modernizatsiya qilinib, zamonaviy 
eksportbop paxta tolasini hamda undan mahsulotlar ishlab chiqish joriy qilindi.
Qishloq xo‟jaliklari va qishloq xo‟jalik mahsulotlarini qayta ishlovchi 
korxonalarning xorijiy investitsiyalar va kreditlar bo‟yicha to‟lov yukining 
og‟irlashib ketishiga yo‟l qo‟ymaslik maqsadida:
- birinchidan, milliy valyutaning jarayonini kamaytirish lozim;
- ikkinchidan, jalb etilayotgan xalqaro kreditlarning imkon qadar katta 
qismini belgilangan foiz stavkalarida olinishi ta‟minlash lozim. 
Qishloq xo‟jaligini moliyalashtirish maqsadiga yo‟naltiradigan mablag‟larni 
to‟g‟ri taqsimlash bo‟yicha 2 xil ilmiy yondashuv tavsiya qilindi:

---

58 
1–yondashuv. Barcha sub‟ektlar uchun ishlab chiqarish sharoitlariga bog‟liq 
bo‟lmagan holda qishloq xo‟jalik ekin maydonining har gektariga bir xil yagona 
so‟mmada moliyalashtirish.
2–yondashuvda ishlab chiqarish sharoitlarining yomonlashib borayotgan 
jihatlari hisobga olinadi. Mazkur yondashuv qishloq xo‟jalik sub‟ektlari uchun 
afzal hisoblanadi. Chunki bunda qo‟shimcha xarajatlar bilan bog‟liq bo‟lgan 
muammolarni bartaraf etish imkoniyati tug‟iladi. 
Ushbu ishlarni amalga oshirish maqsadida “Agrobank” aktsiyadorlik tijorat 
banki tomonidan Davlat ehtiyojlari uchun paxta xom ashyosi va boshoqli don 
yetishtirish xarajatlarini dasturiy ta'minot orqali moliyalashtirishni amalga oshirish 
va monitoring qilish tizimi ishlab chiqildi. Ushbu tizimni joriy qilish orqali qishloq 
xo'jaligi korxonalari tomonidan xizmat ko'rsatuvchi korxonalarida vujudga 
keladigan debitor kreditor qarzdorliklari keskin qisqartirilishiga erishiladi. 
Shuningdek, fermer xo'jaliklari tomonidan banklarga kelish vaqtlari qisqaradi va 
ta'minotchi korxonalar bevosita ishlash hamda hisob-kitoblarni amalga oshirish 
tashkil etiladi. Natijada fermer xo'jaliklari ko'proq o'z faoliyati shug'ullanib 
hosildorlikni oshirishga erishiladi. Moliyalashtirish tizimini tashkil qilishning 
asosiy shartlari quyidagilardan tashkil topgan. 
1. Moliya vazirligi va “Agrobank” ATB o'rtasida paxta xom-ashyosini 
yetishtirish bilan bog'liq agrotexnik tadbirlarni moliyalashtirish uchun bosh 
kelishuv imzolanadi. Bosh kelishuvda tayyorlov korxonalari tomonidan qabul 
qilinadigan paxta xom-ashyosi hajmlari, qiymati va ajratiladigan avans mablag'lari 
aks ettiriladi. 
2.Tuman hokimining har xosil yili uchun paxta xom-ashyosini navlari va 
hududlari bo'yicha joylashtirish to'g'risidagi qarori qabul qilinadi. 
3.Tuman hokimining qaroriga asosan paxta tozalash korxonalari qishloq 
xo'jalik korxonalari bilan paxta xom-ashyosini yetishtirish bo'yicha kontraktatsiya 
shartnomalarini imzolaydi. 

---

59