O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent moliya instituti “ ijtimoiy fanlar


Elat degan tushuncha arabchadan tilimizga kirib kelgan



Download 8,04 Mb.
Pdf ko'rish
bet108/190
Sana09.08.2021
Hajmi8,04 Mb.
#143320
1   ...   104   105   106   107   108   109   110   111   ...   190
Bog'liq
6WykhD8VuKZEbWP11T4DlJxmooeGqc8TecntqaXc

Elat degan tushuncha arabchadan tilimizga kirib kelgan. Elat deganda bir tilda so‘zlashuvchi, o‘ziga xos madaniyati 
mavjud  bo‘lgan  va  ma’lum  hududda  yashaydigan  hamda  muayyan  maqsad  asosida  birlashgan  va  o‘z  tuzilmasiga  ega 
bo‘lgan ijtimoiy-tarixiy birlik tushuniladi. Elat — kishilarningtil, hudud, iqtisodiy va madaniy jihatdan tarixan tarkib topgan 
birligi. Elatga ko‘p jihatdan bir-biriga yaqin qabilalar birlashadi. Qadimda kishilarning elat bo‘lib, bir hududda yashashlari 
ular  orasida  umumiy  manfaatdorlik,  qon-qarindoshlik  his-tuyg‘ularini  kuchaytirgan.  Elatlar,  kuchli  qabilalarning  kuchsiz 
qabilalarni o‘ziga bo‘ysundirishi va ular b-n aralashib ketishi natijasida ham shakllangan. Elat o‘z qiyofasini saqlab qolishi, 
rivojlanib, millat darajasiga ko‘tarilishi uchun o‘z davlatiga ega bo‘lishi kerak. Umumiy manfaatdorlik hissi va uni himoya 
qilish mas’uliyati daklatni vujudga keltirgan. Nisbatan markazlashgan dastlabki davlatlar qadimgi Misr, Bobil, Turonda va 
boshqa joylarda paydo bo‘lgan. Sayyoramizning boshqa joylarida, jumladan, G‘arbiy va SHarqiy Evrupada elatlar o‘rta 
asrlarda  shakllangan.  Dunyoda  bunday  jarayonlar  davom  etayotgan  mamlakatlar  hozir  ham  bor.  SHuning  uchun  bo‘lsa 
kerak, jonli so‘zlashuv tilida millat va elatlar degan iboralar ishlatib turiladi. Ko‘pincha, elat deganda, kamsonli, madaniy-
ma’rifiy, iqtisodiy-siyosiy jihatdan nisbatan kam rivojlangan xalqlarham tushuniladi. 
Sobiq  Ittifoqda  1926  yilda  o‘tkazilgan aholi ro‘yxatida  230  dan  ortiq millat va  elat  yashaydi,  deyilgan 
bo‘lsa, 1959 yilgi aholi ro‘yxatida bu raqam 129 taga tushib qolgan. Demak, 100 dan ortiq elat, asosan, kam sonli 
xalqlar  o‘z  milliy  qiyofalarini  yo‘qotib,  ko‘p  sonli  xalqning  miqdorini  oshirgan.  SHo‘roviy  mafkura  “o‘z 
rivojlanishiga ko‘ra orqada qolgan ko‘pgina elatlar, asosan, kichik elatlar, millatga aylanmasligi ham mumkin. 
Ular vaqt o‘tishi bilan iqtisodiy va madaniy jihatdan  yuksalgan boshqa elat va millatlar bilan yaqindan aloqa 
qilishga o‘tishi natijasida ilg‘or xalqning madaniyati, tilini o‘zlashtiradi va asta-sekin o‘sha millatning tarkibiga 
singib ketadi”, deb uqtirardi. (Bu ko‘chirma O‘zbek Sovet Ensiklopediyasining 13-jildidan keltirildi). Bundan 
ko‘rinadiki, CHor Rossiyasida XVI asrning o‘rtalaridan boshlangan bunday siyosat sho‘ro davrida ham pinhona 
davom ettirildi. SHunisi qiziqki, qaerdaki milliy uyg‘onish yuz berib, milliy mustaqillik talab etilsa, shu xalqni, 
shu xalq rahbarlarini separatizmda ayblash mustamlakachilarga xos usuldir. “Separatizm” lotinchadan olingan 
atama  hisoblanib,  ajralib  chiqishga,  alohida  bo‘lishga  intilish  ma’nosini  bildiradi.  Masalan,  bir  butun 
mamlakatning bir viloyati ajralib chiqishni istasa — bu separatizm bo‘ladi, bu harakatning tepasida turganlarni 
separatchi  -  ayrmachi  deyish  mumkin.  Bunday  intilishlarni  sog‘lom  fikrli  hech  bir  kishi  oqlamaydi  va 
yoqlamaydi.  Bu  mamlakatning  yaxlitligiga  rahna  soladi,  butun  bir  xalqni  parokanda  qiladi.  Lekin  tili,  dini, 
turmush tarzi mutlaqo boshqacha bo‘lgan, o‘z vataniga ega  bir xalqning mustaqillikni istab, hukmron tuzum 
iskanjasidan  ajralib  chiqishi  separatizm  emas,  balki  milliy  davlatchilikni  tiklash  yo‘lidir.  O‘zbekistonning 
mustaqillikka erishishi ana shu tamoyil mazmuniga mos keladi. 
Elat bilan yaqin ma’noda diaspora tushunchasi ham qo‘llaniladi. Diaspora yunoncha diaspora -tarqalish 
ma’nosida bo‘lib, ma’lum bir davlat hududida yashovchi, ammo boshqa bir davlatda o‘z davlat tuzilmasiga ega, 
ma’lum  bir  xalq  millat  vakillarining  yig‘indisi  (masalan  O‘zbekistonda  yashovchi  rus,  ukrain  millatining 
diasporasi). Konstitutsiyaviy huquqda «diaspora» tushunchasidan o‘z vatandoshlariga nisbatan davlat siyosatini 
yuritishda foydalaniladi. 

Download 8,04 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   104   105   106   107   108   109   110   111   ...   190




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish