O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta-maxsus ta‟lim vazirligi toshkent moliya instituti g. Xamdamova, O. Astanakulov, A. Matchanov

6.3
.
Korxonaning innovatsion strategiyasini shakllantirish 
Korxonaning innovatsion strategiyasini shakllantirish strategiyani ishlab 
chiqishning umumiy algoritmiga bo‘ysunadi va quyidagilarni o‘z ichiga oladi (6.5-
rasm): 
-tashkilotni rivojlantirishning yangi imkoniyatlarini va taxdidlarni aniqlash 
maqsadida tashqi muhitni tahlil qilish; 
-tashkilotning kuchli va zaif tomonlarini, salohiyatli raqobat ustunliklarini 
aniqlash uchun ichki muhitni tahlil qilish; 
-tashkilotning raqobat ustunliklarini hisobga olgan holda strategik 
muqobillarni baholash; 
-strategiyalarni aniqlashtirish va tuzatishlar kiritish; 
-tashqi muhitni tahlil qilish salohiyatli tahdidni oldindan ko‘ra bilish va yangi 
maqsadlarni ochish maqsadida tashkilotga nisbatan tashqi omillarni nazorat 
qilishga ko‘maklashuvchi instrument bo‘lib xizmat qiladi va u tashkilotga 
qo‘yilgan maqsadlarga erishishga qaratilgan xatti-harakatlarni o‘z vaqtida 
bashoratlash imkonini beradi. 
6.5-rasm. 
Tashkilotning innovatsion strategiyasini ishlab chiqish
umumiy usuli
91
 
91
Mualliflar tomonidan tuzildi.

---

157 
Boshqarish ko'nikmalarini majmui sifatida, innovatsion ko'nikmalari 
tadbirkorlikka nisbatan ancha keng idrok qilinadi. Biroq, ko'p oliy o'quv 
dasturlarida yangiliklarni rag'batlantirish tadbirkorlik faoliyatiga kiritilgan. Asosiy 
ahamiyatni innovatsiyalarni yaxshilashga emas, balki innovatsiyani qanday qilib 
boshqarishga qaratilgan. Ta'lim bo'limi rahbarlari ta'kidlashadiki, innovatsiyalar
―batafsil kompleks fikrlashni va kompleks o'quv dasturlarini‖ talab qiladi.
92
Korxonada innovatsion strategiyalarni ishlab chiqish quyidagi vazifalarni hal 
etishga asoslanadi:
93
1.
Belgilangan maqsadlarni amalga oshirish uchun innovatsion korxonaning 
imkoniyat va resurslarini baholash; 
2.
Marketing faoliyati va ilmiy-texnik sohalarda yo‗nalishlarni aniqlash; 
3.
Muqobil shakllarni tanlagan holda innovatsion strategiyalarni tahlil qilish; 
4.
Innovatsion strategiyani amalga oshirishning muqobil rejasi, dasturi, loyihasi 
hamda budjetini sinchiklab tayyorlash; 
5.
Ma‘lum bir maqsadlar va belgilangan rejalarni hisobga olgan holda, 
innovatsion korxonaning faoliyatini baholash. 
Innovatsion strategiyalarni ishlab chiqishda quyidagi xususiyatlarni hisobga 
olish shart: 
1. IKlarning strategiyasi tashqi muhitning o‗zgarishlari ta‘sirida bo‗ladi. Ular 
bu o‗zgarishlarni o‗zlarining faol ta‘sirlari bilan shakllantirishlari yoki reaksiya 
shaklida aks berishlari mumkin (moslashish strategiyasi). Tashqi muhitning 
o‗zgarishlari allaqachon boshlangan yoki endi kutilayotgan bo‗lishi mumkin. 
2. Strategiyalar IKning niyatlarini bajarishi uchun, mavjud va kelajakda 
kutilayotgan kuchli va kuchsiz tomonlarini hisobga olgan holda, bor imkoniyatni 
qanday qilib amalga kiritishni aniqlash imkoniyatini beradi.
3. IK strategiyalari faqat u rivojlanayotgan umumiy yo‗nalishni beradi. 
Shuning uchun ular taktik tartibidagi tadbirlar bilan to‗ldirib borilishi kerak. 
92
Strategies for advancing organizational innovation Charles R. B. Stowe Lander University Doug Grider Lander 
University. Journal of Management and Marketing Research Volume 15 – April, 2014-P.2.
93
Аксенова М.А. «Инновационный менеджмент» Воронеж 2015-C. 58.

---

158 
4. IK strategiyalarining maqsadi - raqobatchilar oldida, ustuvorlikni hisobga 
olgan holda, muvaffaqiyatning barqaror imkoniyatini shakllantirish. 
Tashqi muhitning tahlili o‘tkazilgandan so‘ng biz tashkilot unga berilgan 
imkoniyatlardan foydalanish uchun ichki kuch-qudratga egami yoki aksincha, 
ichki zaifligi tufayli tashqi xavf-xatarlar bilan bog‘liq bo‘lgan muammolar yuzaga 
kelishi ehtimolini tushunishimiz mumkin. 
Strategik muqobillarni aniqlash va ularni baholash uchun uch bosqichli 
faoliyat amalga oshadi: tashkilotning hozirgi holati to‘g‘risidagi axborotlarni 
to‘plash, rejalashtirilgan holatdan chetlanishlarni tahlil qilish, senariyni 
loyihalashtirish va uni baholashni o‘z ichiga oladi. 
Keyingi 
bosqich-strategiyalarni 
tashkilotning faoliyat ko‘rsatish va 
rivojlanishi maqsadlariga mos kelish darajasigacha aniqlashtirish vatuzatishlar 
kiritishdan iborat. Strategiyani ishlab chiqish tashkilotning umumiy maqsadini 
shakllantirishdan boshlanadi. Maqsadni qo‘yilishi firmaning tashqi muhit, bozor, 
iste‘molchi bilan aloqalarida muhim rol o‘ynaydi. 
Umumiy maqsad quyidagilarni hisobga olishi kerak: 
-firma faoliyatining asosiy yo‘nalishi; 
-tashqi muhitdagi ishchi tamoyillar (savdo iste‘molchiga munosabat, ishga 
doir aloqalarni olib borish tamoyillari); 
-tashkilotning madaniyati, uning an‘analari, ishchi muhit; 
-―sifatni umumiy boshqarilishi‖ ni qamrab olish. 
Keyingisi bozor munosabatlarini rivojlanishida g‘oyatda dolzarb bo‘ladi. 
Tashqi muhitdagi jarayonlar va o‘zgarishlar firmaga hayotiy muhim ta‘sir 
ko‘rsatadi. Tashqi muhit bilan bog‘liq asosiy omillar – bu iqtisodiyot, siyosat, 
bozor, texnologiya, raqobatdir. Shuning uchun asosiy raqiblarni belgilash va 
ularning bozordagi o‘rinlarini aniqlash zarur, raqiblarning kuchli va kuchsiz 
tomonlarini sinchiklab o‘rganish va ularning natijalarini shaxsiy ko‘rsatkichlar 
bilan solishtirish raqobat kurashi strategiyasini yaxshiroq o‘ylab ko‘rishga imkon 
beradi. Ichki muhitning tahlili firma faoliyatidagi kuchli va kuchsiz tomonlarni 
aniqlash maqsadida o‘tkaziladi. Strategiya nazariy va empirik tadqiqotlarning 

---

159 
boshlang‘ich nuqtasi bo‘ladi. Tashkilotlar, ularning asosiy qarorlarni qabul 
qiluvchi rahbarlari o‘zlarini yangiliklardan foydalanish strategiyasi bilan qanchalik 
bog‘langanlari bilan farqlanishlari mumkin. Agar yuqori rahbariyat yangilik 
kiritishni amalga oshirishga harakatlarni qo‘llab quvvatlasa, unda uni 
tashkilotlarda tatbiq etishga qabul qilinishi ehtimoli oshadi. Korxonaning 
maqsadiga muvofiq strategiya shakllantiriladi. Innovatsion strategiyaning amal 
qilish muddati korxonaning bozor va moliyaviy holati bilan belgilanadi. 
Korxonalar yashab ketishning umumkorporativ strategiyasini amalga oshirish 
barobarida xo‘jalik faoliyati ko‘rsatkichlarini yaxshilashga qodir bo‘lgan 
innovatsiyalarni ishlab chiqaradi va amalga oshirish uchun kichikroq vaqt 
zahirasiga ega bo‘ladilar.