O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta-maxsus ta‟lim vazirligi toshkent moliya instituti g. Xamdamova, O. Astanakulov, A. Matchanov

 
5.3-rasm.
 Ixtisoslashuv turiga ko‟ra innovatsion korxonalar bo‟linishi va 
qaratilishi
72
 
Innovatsiyalarning ustun bo‘lgan tipiga bog‘liq ravishda IK larni sinflarga 
bo‘lish mumkin: 
1
.
Yetakchi innovatorlar (liderlar) va izdosh innovatorlar. YYetakchi 
innovatorlar –bular innovatsiyalarning tashabbuskorlari bo‘lmish IK lardir, keyin 
bu innovatsiyalarni boshqa Iklar - izdosh innovatorlar ilib oladilar. 
2.Yangi ilmiy kashfiyotlarga yoki pionerlik ixtirolariga yo‘naltirilgan IKlar 
hamda ilgari qilingan kashfiyot va ixtirolarni qo‘llashning yangi usullari sifatida 
innovatsiyalarni yaratuvchi IKlar. 
3.Yangi ehtiyojlarni yaratuvchi IKlar hamda mavjud ehtiyojlarni rivojlantirish 
va to‘laroq qondirishga ko‘maklashuvchi IKlar. 
4.Bazaviy innovatsiyalarni yaratuvchi IKlar va faoliyat turlarini ko‘rinishini 
o‘zgartirishga xos bo‘lgan innovatsiyalarni yaratishga qaratilgan IKlar. Bazaviy 
innovatsiyalar yangi kashfiyotlar asosida ham, ―eski‖ kashfiyotlarga nisbatan yangi 
usullarni qo‘llash vositasida ham amalga oshirishi mumkin. 
5.Innovatsiyalarni keyinchalik bir tarmoqda qo‘llash maqsadida yaratuvchi 
IKlar va innovatsiyalarni butun xalq xo‘jaligi uchun amalga oshiradigan IKlar. 
72
Mualliflar tomonidan tuzildi.
Iхtisoslаshuv 
turigа ko‟rа 
innovаtsion 
korхonаlаr
 

---

130 
6.Ilgari yaratilgan mahsulot va texnologiyalarning o‘rnini bosuvchi 
innovatsiyalarni 
amalga 
oshiruvchi 
IKlar 
va 
ratsionallashtiruvchihamda 
kengaytiruvchi innovatsiyalarni yaratuvchi IKlar. 
7.Asosiy (mahsulotli va texnologik) innovatsiyalarni yaratuvchi IKlar va 
to‘ldiruvchi innovatsiyalarni ishlab chiqaruvchi IKlar. 
8.Mahsulot-innovatsiyalarni 
amalga 
oshiruvchi 
IKlar 
va 
jarayon-
innovatsiyalarni amalga oshiruvchi IKlar. 
9.Yangi bozor uchun innovatsiyani yaratuvchi IK lar va eski bozorlrda 
qo‘llashning yangi sohalarini yaratishga yo‘naltirilgan IKlar. 
10.O‘z faoliyatini mavjud ishlab chiqarish tizimining ayrim elementlarini 
qayta guruhlash bilan bog‘liq bo‘lgan yangiliklarni joriy qilishga yo‘naltirilgan 
IKlar. Bu mazkur bozorda avvaldan mavjud bo‘lgan turli elementlarni 
kombinatsiyalash hisobidan yangi mahsulotlar (yangilik darajasi kamroq 
bo‘lgan)ning yaratilishida, ishlab chiqarishni tashkiliy jihatdan qayta guruhlashda 
namoyon bo‘lishi mumkin. 
11.Ishlab chiqarish tizimining alohida, qoida bo‘yicha to‘ldiruvchi 
elementlarda moslashtiruvchi innovatsiyalarni yaratuvchi yoki ushbu ishlab 
chiqarish elementlarini qisman tizimning umumiy holda faoliyat ko‘rsatishini 
ahamiyatli o‘zgartirishlarsiz yaxshilashga yo‘naltirilgan IKlar. 
12.Yangi avlod texnologiyalari va mahsulotlarini ularning bazaviy pritsipial 
konstruktsiyalari va tarkibini o‘zgartirmagan holda ishlab chiqadigan IKlar. 
13.Boshlang‘ich konsepsiyaning sifat jihatidan o‘zgartirgan holda ishlab 
chiqarish tizimlari (mahsulot va texnologiyalar)ning yangi turlarini yaratishning 
tashabbuskori bo‘lgan ammo funksional tamoyilini saqlab qolgan IKlar.
14.Yangi avlod texnika va texnologiyalarini yaratuvchi IKlar. Bu innovatsion 
faoliyatning oliy tipidir. 
IK faoliyatining yuqorida sanab o‘tilgan har bir tipi bir vaqtning 
o‘zidaboshqalari bilan birgalikda mavjud bo‘ladi. Shu sababliIKning tipi 
to‘g‘risida so‘z borganda IKda amalga oshiriladigan innovatsiyalarning tarkibini 
va ustunlik qiluvchi tipini nazarda tutish lozim. IKning belgilangan shakllar xilma-

---

131 
xilligiga olib keluvchi tashkiliy rivoji asosan amaliy (tarmoq) fanlar sohasida ikki 
qarama-qarshi: integratsion va dezintegratsion tendensiyalarni uyg‘unlashtirish 
sharoitida yuz bergan va yuz bermoqda. Buning natijasida ilmiy-texnikaviy 
sohalar: yuqorida ko‘rib chiqilgan inkubatorlar, texnoparklar, texnopolislarning 
yangi tashkiliy tuzilmalari yaratilmoqda.