O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta-maxsus ta‟lim vazirligi toshkent moliya instituti g. Xamdamova, O. Astanakulov, A. Matchanov

Ochiq tizim sifatidagi tashkilot innovatsion faoliyatini qurishning 
tamoyillari.
58
 
Qurish tamoyillari 
Mazmuni 
1.Tizimning yaxlitligi Tizim elementlarining yaxlitligi va o‘zaro hamkorligi. Tashqi 
ta‘sirlarga tizim yagona bir butun sifatida javob qaytaradi. 
Korxonaning avtonom tizim sifatidagi operativ, ishlab chiqarish, 
moliya, investitsion, innovatsion, strategik faoliyatining yaxlitligi. 
2.Elementlarning 
o‘zaro bog‘liqligi va 
o‘zaro hamkorligi 
Tizimning tarkibiy qismlari to‘g‘ridan to‘g‘ri va teskari aloqa bilan 
bog‘langanlar. Masalan ishlab chiqarishning yakuniy mahsuloti 
mehnat vositalari, mehnat predmetlari, texnologiyalar, tashkil 
qilishlar, xodimlarning o‘zaro hamkorligi asosida olinadi. 
3.Vazifalarni 
asoslanganligi 
Korxona vazifalari beixtiyor emas, balki ishlab chiqarishning 
maqsadlari, talabning talablari, resurslarning mavjudligiga muvofiq 
shakllanadi va o‘zgaradilar. 
4.Iyerarxiklik 
Tizimning har qanday gorizontal va vertikal darajalarida elementlar
o‘rtasidagi iyerarxik o‘zaro hamkorlik ta‘minlanishi kerak. 
5.Elementlarning 
avtonomligi 
Tizimning har qanday vertikal va gorizontal darajalarida boshqa 
bo‘linmalar harakatlariga bog‘liq bo‘lmagan vazifalar aniq 
chegaralanadilar. Masalan, TNB, xodim, bosh konstruktor xizmatlari, 
ishlab chiqarish bo‘linmalari va h.k. bir biriga bog‘liq bo‘lmagan 
vazifalarni bajaradilar, ya‘ni avtonom ravishda harakat qiladilar. 
6.Moslashuvchanlik, 
sinxronlik, bir tekislik 
Tizimning barcha bo‘g‘inlari va tarkibiy elementlari vaqtda 
sinxronlashtirilganlar va qanday va qat‘iy belgilangan usullar va 
yo‘llar, qo‘llanmalar. Texnika xavfsizligi, mehnat muhofazasining 
me‘yoriy talablari, ekologik me‘yorlarga rioya qilish, mehnat 
jarayonlarining tarifini belgilashdan foydalanishda tashkilotning 
asosiy maqsadlari bilan moslashganlar. 
7.Moslashuvchanlik, 
egiluvchanlik 
Tizimni o‘zgarishlarga moslashuvchanligi, masalan, ishlab chiqarish 
apparatini yangi texnika, texnologiyalarga moslashuvchanligi, 
xodimlarni innovatsion va tashkiliy o‘zgarishlariga moslashuvi. 
8.Boshqaruvchanlik 
Uskunani ishlashida to‘xtashlar va bekor turishlarni yo‘qligi, ishlab 
chiqarish jarayonining har xil bosqichlarining bir tekisligi va 
sinxronligi, xodimlarning sababsiz ishga kelmasliklari va kelmay 
qolishlarining yo‘qligi. Axborot va moddiy oqimlarning tartibga 
solinganligi, boshqaruvchi bo‘g‘inning buyrug‘i bo‘yicha vazifalarni 
bajarilishining muntazamligi. 
9.Ko‘p vazifaviylik, 
ko‘p jihatlik 
Tizimning qaytadan yo‘lga qo‘yilishga, yangiliklarni tatbiq etilishiga, 
xodimlar tez qayta o‘qitilishiga, navlarni o‘zgarishi va kengayishiga, 
qismi yoki to‘liq modernizatsiyalanishga yangilanishga qobiliyati. 
10.Ravshanlik 
Texnik va ishga doir hujjatlarning yagona atamashunosligi, tizimning 
barcha bo‘g‘inlariga nisbatan talablarning yagonaligi, jazolar, 
me‘yorlar va tartibga soluvchi bazaning yagona tizimi. Tashqi 
ta‘sirlar ta‘siri ostida qaytadan yo‘naltirilishi imkoniyati. 
11.Muvofiqlik 
Eng 
muhim 
xususiyat-barcha 
bo‘linmalar 
harakatlarini 
muvofiqlashtirish imkoniyati, asosiy vazifalarga qaratilganlik. Barcha 
yuqorida sanab o‘tilgan tamoyillarga rioya qilish bilan ta‘minlanadi. 
58
Yo‘ldoshev N.Q. va boshqalar. ―Innovatsion menejment‖. Darslik. T:.TDIU, 2012.

---

109 
Murakkab 
quyitizimlarni 
boshqarishdagi 
asosiy 
uslublar 
evristik 
modellashtirish, ko‘p darajali optimallashtirish bo‘lishi mumkin. Evristik 
modellarni xodimlarni boshqarish tizimlariga, ko‘p darajali optimallashtirishesa 
ishlab chiqarish va marketingni boshqarish tizimlariga nisbatan qo‘llashda juda 
qulaydir. 
Ko‘rib chiqilgan boshqaruvchi va boshqariluvchi quyi tizimlar xuddi 
ta‘minlash quyitizimi, ilmiy quyitizimi, firmaning mikromuhiti kabi bosh 
tizimning, ya‘ni yaxlit tashkilotning tarkibiy qismlari hisoblanadi. Tashkilot ochiq 
tizim sifatida ko‘plab shakllar, faoliyat jihatlari, tashkiliy tuzilmalarning yagonaligi 
va missiyasiga ega bo‘ladi.