O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta-maxsus ta‟lim vazirligi toshkent moliya instituti g. Xamdamova, O. Astanakulov, A. Matchanov

 

 
10.1-rasm.
 Texnik tayyorgarlikning asosiy bosqichlari
158
 
158
Mualliflar tomonidan tuzildi.

---

258 
Rasmdan ko‘rininb turibdiki, ishlab chiqarishning tashkiliy tayyorgarligi
yangi mahsulotni tayyorlashning ishlab chiqarish jarayonini tashkil etish 
loyihasini ishlab chiqish va amalga oshirish bilan bog‘liq bo‘lgan, mehnatga haq 
to‘lash tizimi, korxona ichidagi xo‘jalik hisobi, me‘yoriy bazasi, belgilangan sifat 
darajasidagi yangi texnikaviy konstruktsiyalarni o‘rnatilgan muddatlar, ishlab 
chiqarish hajmi va eng kam ishlab chiqarish xarajatlari sharoitida o‘zlashtirish 
uchun shart-sharoitlarni yaratish maqsadida ishlab chiqarishni moddiy-texnikaviy 
resurslar bilan ta‘minlash bo‘yicha jarayonlar va ishlar majmuidir. 
Ishlab chiqarishning tashkiliy tayyorgarligi quyidagi bosqichlardan tarkib 
topgan: 
a) ishlab chiqarish jarayonini tashkil etish loyihasini ishlab chiqish. U alohida 
sexlarda ishlab chiqarishni tashkil qilish va ixtisoslashtirish shakllarini, shuningdek 
ular o‘rtasidagi aloqalarni tanlashni; uskunalar va maydonlarga bo‘lgan ehtiyojni 
aniqlash; sex va uchastkalarning strukturasini tuzish; sexlarni rekonstruktsiyalash 
va texnik qayta qurollantirish loyihasini ishlab chiqish; ishlab chiqarishni operativ 
rejalashtirish tizimlarini ishlab chiqishni qamrab oladi; 
b) asosiy ishlab chiqarishga texnik xizmat ko‘rsatish loyihasini ishlab chiqish 
ishlab chiqarishda mehnat predmetinig harakati rejasini tuzishni; zarur transport 
vositalari hamda idishlarni tanlash va belgilashni; yordamchi jarayonlar (ta‘mirlash 
va asbob-uskunalar bilan xizmat ko‘rsatish, ombor xo‘jaligini tashkil etish, yangi 
mahsulotning sifatini nazorat qilish shaklini tanlash) ning loyihalarini ishlab 
chiqishni o‘z ichiga oladi. 
v) tashkil qilish va mehnatga haq to‘lash loyihasini ishlab chiqish mehnat 
jarayonlarini taqsimlash va kooperatsiyalash, ish joylariga xizmat ko‘rsatish, 
mehnat qilish va dam olish rejimini tashkil qilishni, mahsulotning va uning tarkibiy 
qismlarining 
mehnat 
sig‘imini 
aniqlashni; 
kadrlarni 
tayyorlash 
va 
komplektatsiyalashni; ishchi mutaxassislarning mehnatiga haq to‘lash va 
mukofotlash tizimini tanlashni ko‘zda tutadi. 
s) MTT va mahsulotni sotish loyihasini ishlab chiqish alohida turdagi moddiy 
resurslarga ehtiyojni aniqlashni; zarur uskunalar, jihozlar, butlovchi buyumlarga 

---

259 
buyurtmalar tuzishni, yetkazib beruvchilarni izlab topish va shartnomalar tuzishni, 
yangi mahsulotning bo‘lg‘usi iste‘molchilari bilan aloqalarni yo‘lga qo‘yishni o‘z 
ichiga oladi; 
d) korxona ichida xo‘jalik hisobining me‘yoriy bazasini shakllantirish moddiy 
va mehnat xarajatlari, taqvim-reja me‘yorlarini hisoblab chiqishni; yangi turdagi 
mahsulotning tannarxi va narxlarini aniqlashni, alohida zahiralar va aylanma 
vositalarning miqdorini o‘rnatishni nazarda tutadi. 
Ishlab chiqarishning tashkiliy-texnik darajasini o‘ziga xos xususiyati 
korxonada foydalanilayotgan mashina va uskunalarning takomillashuv darajasi, 
texnologik jarayonlar darajasi, mehnat va ishlab chiqarishni tashkil etish holati, 
boshqaruvning qabul qilingan uslublarining samaradorlik darajasi, ishlab 
chiqarishda fan-texnika yutuqlaridan foydalanish hamda chiqarilayotgan 
mahsulotning sifat darajasidir iborat.