O'zbekiston respublikasi oliy va o'rta maxsus ta'lim vazirligi toshkent temir yo'l muhandislari instituti

Iqtisodiyot tarmoqlaridagi tarkibiy qisimlarining barqarorlik chegarasiga zarbali tо‘lqin omilining ta’siri

Tarkibiy qisimlari va ularning xususiyatlari	R, kPa da buzilish darajalari
		0	1	2	3	4	5	6	7
Inshoot: bir qavatli, g‘ishtli, tо‘sinsiz, temir-betonli qismlardan
Texnologik jihozlar: kо‘targichlar va kо‘taruvchi jihozlar, og‘ir jihozlar
KES: metal eskadadagi havo о‘tkazuvchilar, elektr ta’minoti, yer ustidagi, yer ostidagi

Odatda seysmik tо‘lqinlar ta’sirida buzilgan inshoot va uning elementlarini qisqa vaqt ichida hamda iqtisodiy jihatidan qulay darajada tiklash, о‘sha inshootni chidamliligini oshirishning eng qulay yо‘li hisoblanadi.

Yuqorida aytilgan uslublar asosida yorug‘lik nurlanish, о‘tuvchi radiatsiya va boshqa ta’sir omillari ta’sirida ham inshoot va uning elementlarining barqarorligini (chidamliligini) ham aniqlash mumkin va barqaror ishlashini ta’minlash imkoniyati yaratiladi. Jumladan, () nuri ta’sirida inshootlarning chidamliligi, shu obyektga keladigan maksimal () nur dozasi, obyektdagi odamlarning shikastlanish darajasi, asbob-uskuna, jihozlarning buzilishi va boshqa ta’sirlar orqali о‘sha inshootlarning chidamliligi baholanadi.
Agar tо‘lqin zarbasida hosil bо‘ladigan ortiqcha bosim qiymati, о‘sha inshootni chidamlilik (30-50 kPa atrofida) darajasida bо‘lsa, u holda 0,5-1 MT qurol portlatilganda ham о‘tuvchi nur qiymati kichik bо‘ladi (5-20 rad.dan oshmaydi). Bunday holatda о‘sha ishlab chiqarish inshooti va uning faoliyatiga u deyarli ta’sir etmaydi.