O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent to‘qimachilik va engil sanoat instituti

Буғ ўтказувчанлик-бу газламаларнинг намлиги юқори бўлган муҳитдан буғни намлиги паст бўлган муҳитга ўтказиш қобилияти. Бу хусусиятнинг аҳамияти катта, чунки унинг ёрдамида одам танасидан ажраладиган сув буғлари кийим остидан четлаштирилади. Сув буғлари газламалардаги ғоваклар орқали, ҳамда уларнинг гигроскопиклиги ҳисобига ўтади. Буғни ўтказиш усули газламаларнинг зичлигига боғлиқ бўлади.
Газламаларнинг буғ ўтказувчанлиги бир неча кўрсаткич орқали ифодаланилади.
1. Буғ ўтказувчанлик коэффиценти B_ҳ ( , бир соат мобайнида бир квадрат метрли газлама юзасидан ўтган буғ массасининг миқдорини кўрсатади:
(137)
Буғ ўтказувчанлик коэффицентининг қиймати газлама билан сув орасидаги масофага боғлиқ бўлади. Шунинг учун синовларни ўтказганда бу масофа иложи бориша кам бўлиши керак. Коэффицент қийматига ҳавонинг ҳарорати ва нисбий намлиги ҳам таъсир этади. Шу сабабли синовларни 35-36⁰С ҳароратда ўтказич таклиф этилади, чунки бу ҳарорат инсон танасининг ҳароратига мос келади.
2. Нисбий буғ ўтказувчанлик В₀ (фоиз)- бу бир хил синов шароитидаги газламадан ўтиб буғланган буғ миқдорининг (А) очиқ сув устидан буғланган буғ миқдорига (В) нисбати:
(138)
Газламаларнинг сув ўтказувчанлиги бу маълум даражадаги босим таъсирида ўзидан сувни ўтказич қобилияти. Бу хусусият сув ўтказувчанлик коэффиценти билан баҳоланади. Сув ўтказувчанлик коэффиценти В_н ( эса бир секунд давомида бир квадрат метрга тенг бўлган, газлама юзасидан ўтган сув ҳажмининг миқдорини кўрсатади:
(139)
Уни аниқлаш учун 510³Па га тенг бўлган босим остида ҳажми 0,5 дм³ бўлган сув газламадан ўтганда сарфланган вақт ўлчанилади.
Материалнинг сув ўтишига қаршилиги- материалларнинг ўзидан сув ўтишига қаршилик кўрсатиш қобилияти. Бу хусусиятни “пенетрометр” номли асбобда аниқлаш мумкин. Материалдан қирқилган намуна 2 цилиндр 3 устига маҳкамланади. Цилиндрга бошқа идиш 1 дан сув келиб туради ва материалнинг пастки томонига таъсир этади. Сув босими аста-секин оша боради. Манометр 4 босим миқдорини кўрсатиб туради. Маълум босимда сув материалдан ўтади. Намунанинг юзасида учта томчи пайдо бўлгандаги босим шу материалнинг сув ўтишига қаршилигини кўрсатади.
Материалларнинг сув ўтичига қаршилигини “ҳамён” усулида ҳам аниқлаш мумкин (31-расм).
Тўртта устунчага ўрнатилган намунанинг осилган қисмига сув солинади ва бундан бошлаб то намунадан учта томчи сув ўтганга қадар сарфланган вақт ёзилади. Ана шу вақт материалнинг сув ўтказичга қаршилигини ифодалайди.

31-расм. Сув ўтишга материалларнинг қаршилигини

аниқлаш учун “ҳамён” усули.
1-идиш; 2-намуна; 3-силиндр; 4-манометр.