O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent moliya instituti “Audit” kafedrasi

 
 
\ 
TAHLILIY AMALLAR
 
 
Xo’jalik 
yurituvchi 
sub’ektning 
moliyaviy 
hisobot 
lari 
ko’rsatkich
larini 
uning 
rejadagi 
ko’rsatkich 
lari bilan 
solishtiris
h 
Moliyaviy 
hisobotlar ning 
amaldagi 
ko’rsatkichlari
ni auditorlik 
tashkiloti 
tomonidan 
belgilangan 
prognoz 
ko’rsatkichlari 
bilan 
solishtirish 
Moliyaviy 
hisobot 
ko’rsatkichlarin
i amaldagi 
qonunchilik va 
me’yoriy 
hujjatlar yoki 
xo’jalik 
yurituvchi 
sub’ektlarning 
o’zi tomonidan 
belgilanadigan 
me’yoriy 
xujjatlar bilan 
solishtirish 

Moliyaviy 
hisobot 
ko’rsatkichlar
ini moliyaviy 
hisobot
tarkibiga 
kirmaydigan 
ko’rsatkichlar 
bilan 
solishtirish 
 
Moliyaviy 
hisobot 
ko’rsatkich 
larini 
tarmoqning 
o’rtacha 
ma’lumot 
lari bilan 
solishtirish 
Tahliliy 
tadbirlarning 
turi ularni 
o’tkazish 
maqsadi, ularni 
o’tkazish uchun 
zarur bo’lgan 
axborotga 
erishish 
imkoniyati va 
unga moslikka, 
xo’jalik 
yurituvchi 
sub’ektning 
faoliyat turiga 
bogliq bo’ladi 
 
Tahliliy 
tadbirlarning turi 
ularni o’tkazish 
maqsadi, ularni 
o’tkazish uchun 
zarur bo’lgan 
axborotga 
erishish 
imkoniyati va 
unga moslikka, 
xo’jalik 
yurituvchi 
sub’ektning 
faoliyat turiga 
bogliq bo’ladi 
 
 
Xo’jalik 
yurituvchi 
sub’ektning 
moliyaviy
hisoboti fakt 
ko’rsatkichlari
ni u tomonidan 
belgilangan 
reja bilan 
solishtirish 

---

 

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Таҳлилий амалларни кўллаш мақсадлари 
Xo’jalik faoliyatining ehtimolli tavakkalchiliklar sohasini 
belgilovchi gayrioddiy yoki noto’g’ri aks ettirilgan faktlari va 
natijalarining mavjudligi yoki mavjud emasligini aniqlash 
 
Xo’jalik yurituvchi sub’ekt
faoliyatini o’rganish 
 
Moliyaviy hisobot buzilishi
faktlarini aniqlash 
 
Mufassal auditorlik tadbirlari 
 sonini qisqartirish 
 
Yuzaga kelgan savollarga javob olish maqsadida testdan 
o’tkazishni ta’minlash 

---

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

 
 
Auditda tahliliy amallarni qo’llash imkoniyatlari 
Auditorga auditni rejalashtirishda mijozni 
yaxshiroq tushunish va buxgalteriya balanslarini 
tekshirish orqali auditdagi tavakkalchilik 
darajasini belgilash imkoniyatini beradi 
 
Boshqa auditorlik tadbirlari soni vahajmini 
qisqartirishga imkon beradi. 
 
Auditga audit vaqtida uning asoslangan, e’tiborli 
fikrini shakllantirishga yordam beradi 
Qo’shimcha auditorlik tadbirlarini talab etuvchi 
tekshiruv sohalari aniqlab berishi mumkin bo’lgan 
moliyaviy muammolarning mavjudligini uzil-kesil 
tekshirish vazifasini bajaradi 

---

 
AUDITNI REJALASHTIRISHNI KOIDALARI 
 
Rejalashtirishning 
kompleksliligi 
 
Rejalashtirishning uzluksizligi 
 
Rejalashtirishning 
maqbulligi 
Birlamchi 
rejalashtirishdan 
boshlab 
auditning 
umumiy 
rejasi 
va 
dasturini 
tuzishga 
qadar 
rejalashtirish 
barcha 
bosqichlarining 
o’zaro bog’langan va 
uyg’un 
bo’lishi 
ta’minlanishini 
taqozo etadi 
 
auditorlar 
guruhiga 
o’zaro 
bog’langan 
topshiriqlarni 
belgilash 
va 
rejalashtirish 
bosqichlarini muddatlarhamda 
xo’jalik 
yurituvchi 
turdosh 
sub’ektlar bo’yicha balansda o’z 
ifodasini 
topadi., 
auditorlik 
tashkiloti xo’jalik yurituvchi 
sub’ektning 
moliya-xo’jalik 
faoliyatidagi o’zgarishlarni va 
oraliq auditorlik tekshiruvlar 
natijalarini hisobga olganholda 
auditni 
o’tkazish 
reja 
dasturlariga 
o’z 
vaqtida 
tuzatishlarni 
kiritishi 
kerak 
bo’ladi. 
 
rejalashtirish 
jarayonida auditorlik 
tashkiloti 
auditorlik 
tashkilotining 
o’zi 
belgilagan 
mezonlar 
asosida audit umumiy 
rejasi va dasturining 
maqbul 
variantini 
tanlash 
imkoniyati 
uchun rejalashtirish 
ning 
variantliligini 
ta’minlashi kerak. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Tahliliy amalning bajarilish tartibi
 
 
 
Tadbirlar 
maqsadini 
belgilash 
 
 
 
Tadbirlar 
turini 
tanlash 
 
 
 
Tadbirlar 
turini 
tanlash 
 
 
Bajarilgan 
tadbirlar 
ni tahlil 
etish 

---

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
K
o’rib
 chiqilay
ot
ga
n hiso
bv
ara
q bo’y
icha
 
qo
ldiqla
rning
 mu
himlik da
ra
jas
i 
Ay
ni bir 
tekshiru
v ob’ektiga
 yo
’naltirilg
an bos
hqa
 
tahliliy
 t
a
dbirla
r 
na
tij
a
la
ri
 
Ta
hliliy
 tadbirla
rni baja
rishda
 qo’l
la
na
dig
an 
ko
’rsa
tkichlarnin
g t
afov
ut 
miqdo
rl
ari
 
Ta
hliliy
 t
a
dbirla
rni baja
rishda
 nob
ux
g
a
lterlik 
ma
’lumo
tlarida
n 
foy
da
la
nish
 
Tahliliy amallarning ishonchliligiga 
ta’sir etuvchi omillar 

---

 
M
M
A
A
V
V
Z
Z
U
U
.
.
 
 
AUDITORLIK TEKSHIRUVI VAQTIDA ICHKI NAZORAT 
TIZIMINI O’RGANISH HAMDA BAHOLASH 
Tekshiriladigan korxona (mijoz) faoliyatini o’rganish (bayon qilish). 
Auditorlik tekshiruvni 
rejalashtirish tekshiriladigan korxona faoliyatini batafsil o’rganishdan boshlanadi. Auditor korxona 
faoliyatini o’rganishdan ikkita maqsadni ko’zlaydi: a) audit o’tkazishni osonlashtirish va sifatini 
oshirish; b) tekshiriladigan korxona iqtisodini yaxshilashga qaratilgan amaliy maslahat yordami 
ko’rsatish.
Buning uchun korxona faoliyatiga ta’sir qiladigan ichki hamda tashqi omillar haqida 
ma’lumotlarni to’plash zarur. Auditor birinchi navbatda e’tibor berish lozim bo’lgan, korxona 
iqtisodiga ta’sir qiladigan ichki omillarga quyidagilar kiradi: mulkchilik shakli va boshqaruv 
tuzilmasi, korxonaning qanday maqsadda tashkil etilganligi, korxona faoliyatida amalga 
oshiriladigan asosiy muomalalar, moliyasi, xodimlari, hisob yuritish siyosati, korxonaning uchinchi 
shaxslar bilan o’zaro munosabatlari.
Tashqi omillarga mijoz faoliyat qiladigan tarmoq, mamlakatdagi iqtisodiy holat kiritiladi. 
Korxonalarga nisbatan qo’llaniladigan qonunlar nafaqat mulkchilik shakllariga, balki qarorlar qabul 
qilish jarayonlarining tashkil etilishi va u yoki bu hujjatlarni imzolash uchun javobgar shaxslarning 
tarkibiga ham bog’liq. Auditor mulkchilik shakli va tuzilishini o’rganishi uchun quyidagi 
ma’lumotlarni to’plash zarur: 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Korxona mulkchilik shakli va tuzilishi auditining axborot 
manbalari 
 
Yirik mulk 
egalarining 
ro’yxati 
 
Firmalar va 
bo’linmalarning 
ro’yxati 
Shu’ba 
korxonalar, tobe 
korxonalar va 
investitsiya 
qilinadigan 
boshqa ob’ektlar 
Korxonaga rahbarlik 
qi luvchi va ijro 
organlari, 
shuningdek ichki 
auditning roli va 
funktsiyalari 
 
Boshkaruv 
ning tashkiliy 
tuzilmasi 
Rahbariyatning 
ish haqini 
belgilaydigan 
omillar 
Korxonani, uning 
buxgalterlik 
tizimini,