O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent to’qimachilik va yengil sanoat istituti huzuridagi bog’ot yengil sanoat texnikumi

Bipolyar tranzistorlar. Bipolyar tranzistorlarda emmiter, baza va kollektor katlamlari yaxlit monokristallardan xosil kilingan buladi (71 a-rasm). Bu katlamlardagi erkin tok tashuvchilarning konsentratsiyasi va katlamlarning kalinligi kat’iy kiymatga ega.
71-b rasmda bipolyar tranzistorlarni zanjirga ulanish sxemasi keltirilgan.



71-rasm a, b - bipolyar tranzistorlarni elektr zanjiriga ulash.
Maydon tranzistorlari. Ma’lumki, tranzistorlar konstruktiv tuzilishiga karab bipolyar va unipolyar tuzilishga ega buladi.
Maydon tranzistorlar unipolyar tranzistorlar katoriga kiradi.
Maydon tranzistorlarda ishchi tok yarim utkazgich uchun asosiy bulgan zaryad tashuvchilar (elektron yoki kovak) yordamida vujudga keladi. Bipolyar tranzistorlar- da esa ishchi tokni xosil kilishda xar ikki tip tok tashuvchilar xam katta rol uynaydi. R-n utishli maydon tranzistorlarini ulanishi sxemasi 72-rasmda kursatilga
Tranzistorlarni ulanish usullari.
Tranzistorni elektr zanjiriga ulanish sxemasi 73-rasmda kursatilgan.
Tranzistorni ishlash prinsipi kuyidagicha: emmiter ichidagi elektr toki asosiy zaryadlanuvchilar bulgan kovaklar xarakatidir.
Bu kovaklar asos soxasiga injensiyallanadi va asosiy bulmagan zaryad tashuvchilar sifatida kollektorga karab xarakatlanadi. Bu erda musbat kovaklar utish ichida ta’sir kursatilayotgan maydon tomonidan tortib olinadi. (manfiy zaryadlar kollektorga tortiladi) va kollektor ichida asosiy zaryad tashuvchilar tarzida kollektor tokini uzgartiradi.


Emmiter zanjirida tokning xar kanday uzgarishlari zanjirdagi tokni uzgar-
tiradi. Kollektor zanjiridagi yuklama karshiligidagi kuchlanish uzgarishlarini
emmiter zanjirida bu uzgarishlar xosil kiluvchi kuchlanishidan katta kilib olish
orkali, kollektor zanjirida uzgaruvchan tok yuklama karshiligida esa uzgaruvchan
kuchlanish xosil kilish mumkin. Bunda uzgaruvchan tokning yuklama karshiligida
ajraladigan kuvvati emmiter zanjiridan sarflanadigan kuvvatdan katta kilib
olish mumkin, ya’ni kuvvat kuchayishi sodir buladi.
Kurinishi, tuzilishi va ishlash prinsipiga karab tranzistorlar yassi,
bipolyar, maydon tranzistorl arga bulinadi.