Oʻzbеkiston rеspublikasi oliy va oʻrta maxsus taʼlim vazirligi toshkеnt moliya instituti

Forvard  shartnoma  davrida  daromad  toʻlanmaydigan  aktivlarning 
forvard  narxi.  Keling,  dastavval  forvard  shartnoma  davrida  dividend 
toʻlanmaydigan  aksiya  misolida  ushbu  masalani  koʻrib  chiqamiz.    Faraz  qilaylik, 
investor  yarim  yildan  soʻng  “A”  aksiyadorlik  jamiyatining  aksiyalariga  ega 
boʻlmoqchi.  U  aksiyalarni  ikki  yoʻl  bilan  olishi  mumkin:  bugun  ularni  spot 
bozordan  sotib  olish  orqali  va  forvard  shartnoma  orqali  yarim  yildan  unga  keyin 
ega  boʻlish  orqali.  Agar  forvard  shartnomani  imzolashda  aksiyaning  spot  narxi 
10000  soʻmni,  risksiz  stavka  20%ni,  shartnoma  davri  yarim  yilni  tashkil  etgan 
boʻlsa, forvard narxni aniqlang.  
Agar investor forvard shartnoma boʻyicha aksiyalarni sotib olmoqchi boʻlsa, 
u holda u aksiyaning spot narxiga teng boʻlgan summani foizsiz stavka bilan ayni 
paytda joylashtirishi mumkin. Yarim yildan soʻng u quyidagi summani oladi:  

---

61 
 
10000(1 +
0,2
2
) = 11000 сўм 
Shunday  qilib  agar  har  bir  aksiya  uchun  forvard  narx  11000soʻmga  teng 
boʻlsa, u holda birinchi va ikkinchi holatlarda ham investor xarajatlari teng boʻladi. 
Bizning misolimiz uchun forvard narx aynan 11000 soʻmga teng boʻlishi lozim.  
Forvard  shartnoma  boʻyicha  bazis  aktivning  optimal  narxini  quyidagi 
forvard narxini aniqlash formulasidan foydalanib topishimiz mumkin: 
𝐹 = S (1 + r
t
365
)                           (1)
15
 
bu  yerda,  F
  –
forvard  narx;  S 
–
  spot  narx;  r 
–
  risksiz  foiz  stavka;  t 
–
forvard 
shartnomasini yakunlangunigacha boʻlgan davr (kunlarda).  
Ushbu  formulani  nafaqat  aksiyalar  uchun,  balki  kuponsiz  obligatsiyalar 
uchun  ham qoʻllash mumkin. 
Misol.    Faraz  qilaylik,  joriy  davrda  aksiyaning  spot  narxi  20000  soʻm, 
risksiz  foiz  stavka  12%ga  teng.  Agar  shartnoma  muddati  3  oyni  tashkil  etsa, 
forvard  narxni  anqlang.  Demak  3  oylik  shartnoma  boʻyicha  forvard  narx 
quyidagiga teng: 
𝐹 = 20000 (1 + 0,12
3
12
) = 20600 cўм. 
Agar  forvard  shartnoma  muddati  bir  yildan  koʻp  boʻlsa,  u  holda  forvard 
narxni aniqlashda quyidagi formuladan foydalaniladi: 
 
𝐹 = S(1 + r)ᵀ(2) 
Bu yerda, T
–
 forvard shartnoma davri  (yillarda).