Oʻzbеkiston rеspublikasi oliy va oʻrta maxsus taʼlim vazirligi toshkеnt moliya instituti

 
2.3. Pul bozori instrumentlari 
Xalqaro tajribaga koʻra, pul bozori instrumentlariga quyidagilar kiradi: 
- davlat qisqa muddatli qimmatli qogʻozlari;  
- qayta sotib olinuvchi shartnomalar; 
- depozit sertifikatlari; 
- tijorat qogʻozi; 
- bankir kafolati; 
- yevrodollar. 
Davlat  qisqa  muddatli  qimmatli  qogʻozlari  (T-Bills)  asosan  davlat  qarzini 
qoplash  uchun  emissiya  qilinadi.  Yaʼni  davlat  oʻzining  soliqlar  orqali  byudjetiga 
tushuvchi  mablagʻlari  kelguniga  qadar  qisqa  muddatli  qarz  majburiyatini 
ifodalovchi  qimmatli  qogʻozlarni  emissiya  qiladi.  Ayrim  davlatda  bu  qimmatli 
qogʻoz  Moliya  vazirligi  tomonidan  emissiya  qilinsa,  boshqalarida  Gʻaznachilik 
tomonidan emissiya qilinadi. AQSH misolida koʻradigan boʻlsak, ushbu qimmatli 
qogʻoz  Gʻaznachilik  boshqarmasi  (Treasury  Department)  tomonidan  emissiya 
qiladi  hamda  T-Bills  deb  ataladi.  Ularning  muddati  asosan  28;  91  va  182  kunni 
tashkil  etadi.  1998-yildan  beri  AQSH  hukumati  investorlar  uchun  ushbu  turdagi 
qimmatli  qogʻozlarni  internet  orqali  sotib  olish  imkonini  yaratdi  va  bu  oʻz 
navbatida  ularni  individual  investorlar  orasida  yanada  kengroq  tarqalishiga  olib 
keldi.  Gʻaznachilik  ushbu  qimmatli  qogʻozlar  uchun  hech  qanday  foiz  toʻlovini 
amalga  oshirmaydi.  Ular  oʻzining  nominal  narxidan  past  bahoda  bozorga 
joylashtiriladi  hamda  soʻndirilish  muddatida  nominal  narx  boʻyicha  soʻndiriladi. 
Ularning  bozorga  joylashtirilish  hamda  soʻndirilish  baholari  orasidagi  farq  asosan 
muddatga  bogʻliq  hisoblanadi.  Ushbu  turdagi  qimmatli  qogʻozlarning  risklilik 
darajasi nolga teng deb hisoblanadi, sababi hattoki davlatda ularni soʻndirish uchun 
yetarli  mablagʻ  boʻlmay  qolgan  taqdirda  ham,  davlat  shunchaki  qoʻshimcha 
valyuta  emissiya  qilish  orqali  ularni soʻndirishi  mumkin.  Ularning  muddati  qisqa 
boʻlganligi  sababli  inflyatsiya  darajasining  taʼsiri  ham  unchalik  yuqori 
hisoblanmaydi.  
 
 
 

---

18 
 
2.2-jadval