O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi termiz davlat universiteti



Download 2,12 Mb.
Pdf ko'rish
bet25/163
Sana31.12.2021
Hajmi2,12 Mb.
#279679
1   ...   21   22   23   24   25   26   27   28   ...   163
Bog'liq
Nutq ostirish nazariyasi va metodikasi

etishning maktab shaklidan foydalaniladi; 
-Yuqoridagi  sabablar  tufayli,  shuningdek  aksilaloka  va  rivojlantiruvchi  dolzarb 
vazifalarning mavjud emasligi bois Mashg’ulotlar samaradorligining pastligi
Ona tilini o’kitishda maktabgacha ta’lim tizimining ushbu kamchiliklari quyidagilarda 
namoyon bo’ldi: 

 
Mashg’ulotlarda  ona  tilini  o’kitish  ko’pincha  til  vositalarni  yiђish,  til  birliklarini 
o’zlashtirishdan  iborat  bo’lib,  u  kommunikativ  faoliyat  vazifalarini  hal  etishga 
yo’naltirilmagan. 

  Nutqning  agarda,  bola  nutqini  muloqot  faoliyati  doirasida  ko’rib  chikiladigan  bo’lsa 
vujudga  keladigan    motivatsiyasi  mavjud  emas;  nutqni  o’kitish  shartlari  ko’pincha 
tabiiy  muloqot  shartlaridan farklanadi: suhbatdosh  yo’k  (fakat  savollar, ko’rsatmalar 
beradigan,  baholovchi  xulosalar  bildiradigan  pedagogning  o’zi  bor,  xolos), 
Mashg’ulotlarni  tashkil  etish  muloqot  shartlariga  (stol  atrofida  bir-biriga  juda  yakin 
o’tirish) mos kelmaydi va h.k. 

  Foydalanilgan  metodlarda  reproduktiv  nutq  (kattalar  nutqiga  taklid  qilish)  yetakchi 
o’rin egallaydi; 

 
Mashg’ulotlarda  bolalarning  nutqiy  faoliyati  tarbiyachi  tomonidan  kattik  tartibga 
solinadi,  bu  esa  bolalar  nutqiy  faoliyatini  susaytiradi  va  hatto  ularni  butkul  yo’kka 
chikaradi.  
 
Nutqni  o’rgatish  jarayonining  ushbu  salbiy  xususiyatlari  pedagoglar  va  psixologlar 
tomonidan mavjud amaliyot natijasida aniklangan bo’lib, u adolatli deb tan olingan. 
SHu  bilan  birga,  frontal  nutqiy  Mashg’ulotlar  –  ancha  tejamli  o’quv  shakli  bo’lib,  u 
didaktik va tarbiyaviy vazifalarni hal etishga yo’naltirilgan; u Yuqorida ko’rsatib o’tilgan salbiy 
jihatlarni  bartaraf  etishda  samarali  bo’lishi  mumkin:  agarda  u  o’yin,  kommunikativ  va  bilish 
motivatsiyasi  asosiga  kurilgan  bo’lsa,  hukmronlik  sharoitida,  bolalarni  uyushtirish  usullari 
o’zgartirilganida (masalan, stol atrofida doira shaklida o’tirish, gilamda o’tirish, guruh bo’yicha 
harakatlanish  va  boshk.),  bolalarning  bilishga  intilgan  nutqiy  faolligini  jadallashtirish 
metodlaridan  foydalanilganida  sub’ekt  -  tarbiyachi  bilan  bolalar  o’rtasidagi  o’zaro 
hamkorlikning sub’ektiv usullaridir. 


 
31 
Amaliyot  shuni  ko’rsatmokdaki,  salbiy  holatlar  nutqni  rivojlantirish  metodikasining 
nazariy  asoslarini  va  pedagogik   rahbarlik  qilishning  anik usullarini  biluvchi  pedagog  mahorati 
bilan hamda tarbiyachilar bilan hamkorlikda eng kam darajaga tushirilishi mumkin. 
Adabiyotlarda  Yuqorida  ko’rsatilgan  ko’pchilik  salbiy  xususiyatlardan  xoli  bo’lgan  va 
ijobiy  faoliyat  olib  borayotgan  pedagoglar  tomonidan  muvaffakiyatli  ravishda  amaliyotda 
ko’llanilayotgan  Mashg’ulotlar  variantlari  ishlab  chikilgan.  CHunonchi,  maktabgacha  tarbiya 
bo’yicha Ilmiy-tadkikot institutining Bolalar nutqini rivojlantirish laboratoriyasi ilmiy xodimlari 
tomonidan  ishlab  chikilgan  Mashg’ulotlar  asosini  nutqiy  rivojlantirishning  turli  vazifalarini  hal 
etishga  nisbatan  kompleks  yondashuv  tashkil  etadi.  Ushbu  Mashg’ulotlarda  bolalarga  taklif 
etilayotgan  topshiriklar  mazmuni  va  ularning  ketma-ketligi  bola  uchun  ravon  fikr  tuzishga 
o’tishni tabiiy holga aylantirib ko’yadi.   
Birok  nutqiy  Mashg’ulotlar  samaradorligini  oshiruvchi  omillarni  eng  ko’p  darajada 
hisobga  olgan  takdirda  ham    mazkur  o’quv  shakli  tarbiyachilar  bilan  bolalar  o’rtasidagi  va 
bolalar  o’rtasidagi  o’zaro  nutqiy  muloqotlarni  rivojlantirish  vazifalariga  har  doim  ham  mos 
kelavermaydi.  Hatto  pedagog  Mashg’ulotlarda  bolalar  bilan  o’ta  demokratik  shaklda  muloqot 
kilganida  ham  kattalarning  «salobati  bosib»  turadi  (va  bu  didaktik  vazifalarning  yetakchiligi 
nuktai-nazaridan o’rinlidir). Bolalarning xulk-atvori tartibga solinadi, va bunda kattalar muloqot 
tashabbuskori  sifatida  chikadi.  SHuning  uchun  nutqni  va  nutqiy  muloqotni  rivojlantirish 
borasidagi  vazifalarni  hal  etish  shakllarini  kidirish  davom  etmokda.  Bu  o’rinda  L.I.Aydarova 
tomonidan  ishlab  chikilgan  «rivojlantiruvchi  dialoglar»,  A.G.Arushanova  tomonidan  taklif 
etilgan «muloqot darslari» kizikarlidir. 
Maktabgacha  yoshdagi  bolalarga  ona  tilini  o’kitish  masalalariga  nisbatan  turli 
yondashuvlarni  tahlil  qilish  shuni  ko’rsatdiki,  nutqni  o’rgatishning  nazariy  va  amaliy 
muammolarini tadkik qilish quyidagi nazariy  koidalarni tan olishdan kelib chikadigan umumiy 

Download 2,12 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   21   22   23   24   25   26   27   28   ...   163




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish