O’zbеkiston rеspublikasi oliy va o’rta maxsus ta'lim vazirligi tеrmiz davlat univеrsitеti tеxnika fakultеti

BMIning  tarkibiy  tuzilishi:  BMI  kirish,  uch  bob,  xulosa  va  foydalanilgan 

adaniyotlar  ro’yxatini  o’z  ichiga  oladi.  Uning  umumiy  hajmi  68  bet.  Unda 

foydalanilgan adabiyotlar keltirilgan  

Ishning kirish qismida  mavzuning dolzarbligi, maqsad va vazifalari,  tadqiqot 

obekti va predmeti, ilmiy va amaliy ahamiyati bayon etilgan. 

 

 

---

8 

 

I.Adabiyotlar tahlili. 

I.1. TUZLAR GIDROLIZI. 

Reja: 

 

1. Gidroliz haqida tushuncha. 

 

2. Gidroliz mexanizmi. 

 

3. Gidrolizlanmaydigan tuzlar. 

 

4. Kation, anion va kation-anion bo‘yicha gidrolizlanish. 

 

5. Gidroliz darajasi va doimiysi. 

1. Gidroliz haqida tushuncha. 

Yuqorida  ko‘rib  o‘tilgan  ionlar  (yoki  elektrolitlar)  ishtrokida  boruvchi 

almashinish  reaksiyalari  tuzlari  suvda  (yoki  boshqa  erituvchilarda)  eriganda  ham 

ruy  beradi.  Bu  reaksiyalarda  suv  molekulalari  ta’sirida  tuz  (yoki  elektrolit)ning 

tarkibiy  qismlari  o‘zaro  almashinadi  va  avvalgiga  nisbatan  kuchsiz  elektrolit 

(kislota yoki asos) hosil bo‘ladi. Bu xodisaga gidroliz deb aytiladi. Agar erituvchi 

suvdan  boshqa  modda  (spirt,  benzol,  atseton,  ammiak  ...)  bo‘lsa,  bunday 

reaksiyalar solvoliz deyiladi. 

Gidroliz  reaksiyalarini  quyidagicha  umumiy  tenglama  bilan  ifodalash 

mumkin: 

Kat An  + H

2

O 





 KatOH + HAn 

Tuz + suv 





 asos + kislota 

 

Tenglamadan  ko‘rinib  turibdiki  suvda  tuz  eriganda  gidroliz  reaksiyasi 

natijasida  eritmadagi  OH

-

  va  H

+ 

ionlarining  miqdori  keskin  o‘zgaradi.  Aniqrog‘i 

gidroliz  natijasida  eritmaning  pH  –  i  o‘zgaradi  va  bu  o‘zgarish  xar  qanday  tuz 

gidrolizining  mexanizmini  tushunishda,  gidroliz  tenglamasini  tuzishda,  gidroliz 

reaksiyalaridan amaliyotda foydalanishda asosiy ko‘rsatgich hisoblanadi. 

 

 

 

 

---

9