|
Lom harfining yozilishi
ل
so‘z boshi
|
alohida
|
talaffuzi
|
ﻠ
|
ل
|
l
|
Lom harfi ا alif, ک kof, گ gof harflari bilan yozilganda ma’lum o‘zgarishlarga uchraydi.
ﻟ+ ا = لا l+ ā =lā کلا= ﺎ+ ﻠ + ﻜ k+ l + ā = klo
کل = ل +ﮐ k+ l =kl گلا = ﺎ + ﻠ + ﮔ g + l + ā = glā
گل = ﻞ ﮔ + g + l = gl
Lom harfi tasviriy yozuvdagi lamd – hassa, aso belgisi asosida yaratilgan. Kirill yozuvidagi „ Л„ harfiga, yunoncha lyamda ham shu shakl asos hosil bo‘lgan.
47- mashq. Quyidagi so‘zlarni yozing va o‘qing.
آلو، گلابی، کلمه، جالب، تکاليف، آلوبالو، مشکل، حال، لِباس، سلام، بَله، اَحوال، حالا، لانه، پلُو، مال، بُلند، خيلی، دولتی، پول، ليمو، سال، لازم، چنگال، لَب، گل، لاله، مِثل.
48- mashq. Quyidagi so‘zlarni fors tilida yozing va o‘qing.
Boland, hālā, lebās, bale, sāl, lāle, gol, pul, doulati, jāleb, kaleme, ālu, limu, plāv, māl, ahvāl, taklif, ālbālu, hāl, salām, moškel, golābi, xeyli, lāzem, čangāl, lab.
Izofa اضافه
Fors tilida aniqlanmish bilan aniqlovchi, qaralmish bilan qaratqich o‘rtasidagi aloqa maxsus birikma "IZOFA" yo‘li bilan ifodalanadi. Bunda so‘z tartibi quyidagicha bo‘ladi: birinchi o‘rinda aniqlanmish kelib, undan so‘ng urg‘u olmagan morfologik ko‘rsatgich "E" qo‘shimchasi qo‘shiladi, undan so‘ng aniqlovchi keladi. Aniqlanmish oxiriga qo‘shiladigan qo‘shimcha – "IZOFA" deyiladi.
زبان فارسی zabān-e fārsi – fors tili پیراهن نو pirāhan-e nou – yangi ko‘ylak.
Izofa arabcha so‘z bo‘lib qo‘shish, orttirish degan ma’noni ifodalaydi. Izofiy birikma bir butun ohang bilan talaffuz qilinadi.
O‘zbek tilidagi aniqlovchili birikmalarda so‘z tartibi fors tilidagidan farq qiladi. Fors tilida avval aniqlanmish, so‘ng aniqlovchi kelsa, o‘zbek tilida teskari holatni ko‘ramiz.
مداد سبز medād-e sabz – yashil qalam, میز بزرگ miz-e bozorg – katta stol
Izofali birikma fors tilida eng ko‘p qo‘llanadigan aniqlovchili birikmadir. Izofali birikmada aniqlanmishga faqat sifat bilan ifodalangan aniqlovchi bog‘lanib qolmasdan, ot va olmoshlar bilan ifodalangan aniqlovchilar ham bog‘lanib, egalik, qarashlilik va mansublik ma’nolarini bildiradi.
کتاب دانشجو ketāb-e dӓnešju – talabaning kitobi, دوست من dust-e man – mening do’stim.
Agar aniqlanmish ا – o, و – u unlilari bilan tugagan bo‘lsa bir ی yo orttiriladi.
آشنای پدر āšnā –ye pedar – otamning tanishi, مانتوی خواهر māntu-ye xāhar – opamning montusi. Qisqa unli bilan tugagan bo‘lsa, bir ء hamza orttirilib yozilib -ye deb talaffuz qilinadi.
نامه مادرم nāme-ye mӓdaram – onamning xati, باده ما bāde-ye mā – bizning bodamiz.
دَر کِلاس دَرس
دَر کِلاس دَرْس خانُم اُسْتاد اَز مَن می پُرسَد: شُما زَبانِ اُزبَکی ميدانيد؟ مَن بُلنَد می شَوَم و جَواب می دِهَم: بَله، خانُم. اَما دَسْتورَش مُشکِل اَست. – زَبانِ روسی ميدانيد؟ نَخِير، خانُم، نمی دانَم. – آيا زَبان فارسی شيرين است؟ – بَله، خانُم، زَبان فارْسی خيلی شيرين است؟ فارسی زَبان مادَری فارْسيان است. اُستادمان اَز دوسْتم می پُرسَد: کِشْوَر ايران بُزُرگ است؟ – دوسْتَم جَواب می دِهَد: – بَله، خانُم. کِشْوَر ايران بُزُرگ اَست. اُسْتاد با گَچ يِک کَلِمه فارْسی روی تَخْته می نَويسَد. ما دَر دَفْتَر خودِمان می نَويسيم. روی ميز اُستاد دو گُلدان است. دَر يِک گُلدان گُلِ سُرخ می رويَد. اين گُلْدان مال خانُم اُستاد اَست. گُل سُرخ رَنگ و بوی خوش دارَد. دَر گُلدان ديگَر سُنبُل می رويَد. دَرْس تَمام می شَوَد. ما به راهروی دانِشْگاه می رَويم.
Fors tilida ayollarga nisbatan خانم xānom – xonim so‘zi qo‘llniladi. خانم دانشجو xānom donešju – talaba, خانم اُستاد xānom ustād – o‘qituvchi xonim, خانم مهندس xānom mohandes – muhandes xonim.
Quyidagi rangni bildiradigan so‘zlar ham so‘zlashuv, ham kitobiy uslubda ishlatiladi.
سفيد sefid – oq, زرد zard – sariq, سبز sabz – yashil, آبی ābi – havorang, سرخ sorx – qizil, نارنجی nāranji – toq sariq, نيلی nili – zangori, بنفشه bonafše – gunafshe, سرمه ایsormei – so‘ma rang, مشکی meški – qora.
49- mashq. Quyidagi so‘zlarni yozing va o‘qing.
خواهرم موی مشکی دارد. پيراهنت سرخ است. امروز آسمان آبی رنگ است. ا ين دو مداد سبز است. اين پيراهن بنفش است. پتوی دخترم زرد است. خانمش مانتوی سرمه ای دارد. شما مداد مشکی داريد؟ دفترش نارنجی است. او دوتا پيراهن سفيد دارد.
Do'stlaringiz bilan baham: |
