O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi termiz davlat universiteti iqtisodiyot va turizm fakulteti

Bank risklarining klassifikatsiyasi va ularga tavsif.

Quyidagi jadvalda operatsiyalar o‘tkazganda paydo bo‘ladigan xavf -xatar nuktai nazaridan bank maxsulotlari hilma-hilligi ko‘rsatilgan.





¹⁰⁹ Севрук В.Т. Банковские риски М7 дело 1995, 3 б
¹¹⁰ Ольшанный А.И. «Банковские кредитование» М, РДЛ 1997 ¹¹¹ Усоскин В.М. Современный коммерческий банк М. 1994 ¹¹² Стоянова Е.С. Финансовый менеджмент. М. 1993
¹¹³ Abdullaeva Sh.Z. Bank risklari sharoitida tijorat banklarining kredit portfelini diversifikatsiyalash. T, «Moliya», 2002
Siesiy risklar - bular korxonalar va xujaliklar faoliyatiga siesiy axvoldagi uzgarishlar ta‘siridir, Bunga chegaralarning bekilishi, boshka davlatlarga maxsulot xom ashe olib chikish takiklanishi. Boshka davlatlardan maxsulot, xom ashe olib kirilishning takiklanishi.
Iktisodiy risklar - bular Mamlakat eki bankning iktisodiy axvolidagi salbiy uzgarishlar okibatida yuzaga keladigan risklardir. Eng kup tarkalgan iktisodiy risk turiga balanslanmagan likvidlik riski kiradi, ya‘ni majburiyatlar buyicha tulovlarni uz vaktida bajara olmaslik.

2-jadval

Bank maxsulotlarini risk darajasi¹¹⁴.

№	Bank maxsuloti	Maxsulotning tovar-qiymat xususiyati	Xavf-xatar parametrlari (potentsial)
1	Ssuda operatsiyalari	qarzdorlarga kredit berish	Kredit xatari(imkoni bor va ommabop)
2	Depozitlarni boshqa banklarga joylashtirish	Moliyaviy resurslar savdosi	Foizli xatar (axborotga ega bo‘lish saviyasiga ko‘ra)
3	Depozitlarni mijozlardan jalb etish	Moliyaviy resurslarni sotib olish	Amalda mavjud emas
4	Mijozlar talabiga ko‘ra hisob-kitoblarni amalga oshirish	Xizmatlar savdosi	Tijorat xatari imkoniyati
5	Kapital qo‘yil-malarni bankning shaxsiy mablag‘lari hisobidan mo-liyalash	Moliyaviy resurslar savdosi	Xatarning yuqori extimolliligi
6	qimmatbaho qogozlarni olish	qimmatbaho qogozlar portfelini shakllantirish uchun bank xarajatlari	Tizimli xatar imkoniyati
7	Kafolatnomalarni berish va kafolatlash	Xizmat ko‘rsatish	Kafolat tasnifiga bogliq xatar
8	Valyuta oldi-sotdisi va uni sotib olish	Oldi-sotdi savdosi	Valyuta xatari (tizimi)
9	Lizing operatsiyalari amalga oshirish	Ijara	Ahamiyatsiz xatar
10	Xizmat ko‘rsatish va tovar etkazib berish bazasidan	Oldindan to‘lov, pul mablag‘lari savdosi	Pul mablag‘larini yo‘qotish xatari (ahamiyati)

Bu risk paydo bulishiga uz navbatida boshka turdagi xususiy risklar ta‘sir kursatadi.
Masalan uz vaktida qaytarilmagan kredit bankning likvidlik riskining ortishiga erdam beradi.
Tarmok riski - ma‘lum bir tarmokning iktisodiy -moliyaviy faoliyatidagi boshka tarmoklarga nisbatan uzgarib turish darajasi bilan tugridan tugri boglikdir. Tarmok faoliyatidagi uzgarishlar darajasi kancha baland bo‘lsa tarmok riski shuncha yuqori buladi. Tarmok riskini boshkarishda kuyidagilarni etiborga olish kerak buladi:
Alternativ tarmoklar faoliyati kay darajada. Tarmoklar natijalari o‘rtasidagi fark va sabablari.
Yaxshi faoliyat kursatib kelaetgan tarmokda keskin uzgarishlar bor bo‘lsa, sababi nimadan
iborat.
Bank mablagidan foydalanmokchi bulgan korxonaning moliyaviy natijasi bilan uz tarmogi
ichidagi uxshash korxonalar moliyaviy natijalari o‘rtasidagi fark.
Foiz riski. Banklar uz faoliyatlari davomida doimo operatsiyalar riski bilan boglik bulgan foiz riskiga duch keladilar.



¹¹⁴Muallif tomonidan tuzilgan
Foiz riski- bu foiz stavkalaridagi uzgarishlarning foyda va operatsion xarajatlar o‘rtasidagi farkka ta‘siriga aytiladi.

3.