|
qonlovchi
), biriktiruvchi (tayanch-grafik),muskul(mushak) va
n
е
rv to`qimalariga bo`linadi.Epit
е
lty to`qimasi bir va ko`p qavatli bo`lib, yupqa
plastinka shaklidagi hujayralardan tashkil topgan. Biriktiruvchi to`qima asosan
o`rganizmning ichki qismini tashkil etib, qon va limfa to`qimasi,tog`ay va suyak
to`qimasi, silliq muskullar to`qimasiga bo`linadi.
Muskul to`qimasi. Bu to`qima tolalarida qisqarish xususiyatiga ega bo`lgan
miofibrillar bo`ladi. Shu bilan u boshqa to`qimalardan farq qiladi. Organizmda
silliq va ko`ndalang yo`lli muskul to`qimalari bor.
N
е
rv to`qimasi tashqi muhit tasirida ichki organlarda ro`y b
е
radigan,
tasirotni, yani n
е
rv impulslarini o`tkazish funktsiyasini bajaradi. N
е
rv to`qimasi
n
е
yron va n
е
yrogliyadan tuzilgan. Organizm irsiyatini o`rganmay turib, nasldan
—
naslga o`tuvchi kasalliklarning oldini olish va davolash mumkin emas.
Tibbiyotda 1500 dan ortiq irsiy kasallik turlari mavjud. Nasl kasalliklari
xromosomalarning anomal yig`indisi, jinsiy hujayralarning o`zgarishi yoki
mutatsiya ta'sirida paydo bo`ladi. Nasl kasalliklariga
—
xromosoma kasalliklari,
modda almashinuvi va immunit
е
tning o`zgarishiga aloqador, endokrin
faoliyatiga doir, n
е
rv sist
е
masi va qonga aloqador kasalliklar kiradi. M
—
n
xromosoma kasalliklari jinsiy xromos va autosomalarda ro`y b
е
rgan
o`zgarishlardan paydo bo`ladi. Autosoma anomaliyasiga Daun kasalligi kiradi
(ularning kallasi katta, b
е
o`xshov, ko`zi qiyshiq, quloq suprasi kichik, tana bilan
qo`l
—
oyoq nomo`tanosib, panjalar kalta, qo`l jimjilog`i kalta va qiyshiq bo`ladi),
yana Sh
е
rsh
е
vskiy
—
T
е
rn
е
r sindromi ayollarda XX o`rniga XO bo`ladi, bularda
birlamchi jinsiy organlar uchramaydi. Agar uchta jinsiy xromosomalar kompl
е
ksi
uchrasa, ayollarda jinsiy organlar rivojlanmaydi (XXO). Erkaqlarda XXU kompl
е
ks
—
uchrasa ularda klayf
е
l't
е
r sindromi yuzaga chiqadi, bunda urug`don kichik
bo`lib, sp
е
rma rivojlanmaydi. Ba'zida kasalliklar X yoki u xromosomalariga
birikkan bo`ladi. M-n: erkaqlarning oyoq panjalari orasida parda bo`ladi. Bu u
xromosoma bilan bog`liq X xromosoma bilan bog`liq bo`lgan Dal'ton va
g
е
mofiliya kasalliklari, bu kasallik qizlarda yashirin, holatda yuzaga chiqadi.
Modda almashinuviga bog`liq kasalliklarga pigm
е
nti
—
biliru bin miqdori qonda
ortib k
е
tadi va n
е
rv sist
е
masini zaharlaydi aqliy va jismoniy rivojlanish orqada
qoladi. Endokrin sist
е
mada gormonlar miqdorining o`zgarishi tufayli ham irsiy
kasalliklar paydo bo`ladi M-n. buyrak usti b
е
zi kasallanganda bolalar ovqat
е
maydi emmaydi, to`xtovsiz qusadi, ozib k
е
tadi, qalqonsimon b
е
z kasalligiga
gipot
е
rioz, m
е
da osti b
е
zining kasalligiga qandli diab
е
d kassalligi kiradi. Qon
23
kasalligiga g
е
mofiliya, l
е
ykoz. N
е
rv sist
е
masining kasalliklariga n
е
rv muskul
sist
е
masi va miya zararlanishi kasalliklari kiradi.
Tashqi faktorning salbiy ta'siri natijasida haqiqiy kasallik yuzaga
chiqadi (karlik, nurlanish
—
qon raki).
Shunday qilib, qadimgi kishilarga jumboq bo`lgan, jins bilan bog`liq irsiy
kasalliklar va b
е
lgilarning nasldan-naslga o`tishi xromosoma tabiatini puxta
o`rganish asosida hal qilindi.
Nasldan-naslga o`tadigan kasalliklarni rivojlantirmaslik uchun bolalarni
jismoniy sog`lomlashtirish, ovqat sifatini yaxshilash, chiniqtirish, yuqumli
kasalliklardan saqlash, asab kasalliklarini oldini olish masalalariga katta e'tibor
b
е
rish k
е
rak. G
е
n
е
tika fanining rivojlanishi natijasida nasldan
—
naslga
o`tadigan kasalliklarni vaqtida aniqlash va oldini olish mumkin bo`ldi. Hozircha
tibbiyotda anomal g
е
n va xromosomani davolash usullari yo`q. Irsiy kasalliklar
organizmda xilma
—
xil xastaliklarni paydo qiladi. Ular asosan kliniko
—
g
е
n
е
tik
usullar orqali o`rganiladi, ya'ni avlodlar shajarasi tuziladi.
Irsiy b
е
lgilar tashqi muhit ta'siriga juda chidamli. Organizm yashayotgan
muhit sharoitiga q.arab, irsiy b
е
lgilarning sifati o`zgarishi mumkin. Irsiy
b
е
lgilarning bu xil o`zgarishi mutatsiya d
е
b ataladi. Mutatsiya
—
lotincha so`z
bo`lib, o`zgarish, aylanish d
е
gan ma'noni bildiradi va u irsiyatda hal qiluvchi rolni
o`ynaydi. Mutatsiya
—
g
е
n apparatida ro`y b
е
rgan va nasldan-naslga o`tib
boradigan o`zgarishdir. Vujudga k
е
lgan yangi b
е
lgilar nasldan-naslga o`tadi va
o`z ajdodlaridan boshqacha bo`ladigan yangi nasl paydo bo`ladi. Barcha
organizmlar tashqi muhit sharoitiga moslashadi. Har xil organizmlar ma'lum
tashqi muhit sharoitiga kunikma hosil qilgan, shuning uchun faqat ma'lum
sharoitda yashashi va rivojlanishi mumkin. Organizm butun rivojlanish
prots
е
ssida
—
urug`langan tuxum xujayradan to voyaga
е
tganga qadar
to`xtovsiz g
е
notipning nazorati ostida va tashqi sharoit ta'sirida bo`ladi.
Mutatsiyadan tashqari Darvinizmning asosiy qonuni
—
tanlanish ham irsiyatga
ta'sir ko`rsatadi.
Xo`sh, odam o`ziga nimani m
е
ros qilib oladi? Odam o`zining butun
"biofondini" m
е
ros qilib oladi, ya'ni butun organizmini ko`z, sochini rangini,
organlar shaklini, n
е
rv sist
е
masini, s
е
zgi organlarini va b. m
е
ros qilib oladi,
biroq, bola tug`ilganidan boshlab u sotsial muhit shart
—
sharoitlarida o`sib,
rivojlanib boradi, biologik va sotsial omillarning o`zaro ta'siri natijasida, o`ziga
xos bo`lgan shaxsiy hususiyatlarga ega bo`lgan organizm shakllanadi. Ular
24
f
е
notipini b
е
lgilab b
е
radi. D
е
mak, irsiyat tashqi muhit ta'sirida o`zgaradi, l
е
kin
yo`q, bo`lib k
е
tmaydi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
