O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi termiz davlat universiteti ter

O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI
OLIY VA O’RTA MAXSUS TA’LIM VAZIRLIGI
TERMIZ DAVLAT UNIVERSITETI


TER





texnologik ta’lim KAFEDRASI
HAYOTIY FAOLIYAT XAVFSIZLIGI
FANIDAN

2021

TERMIZ-2021

O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI
OLIY VA O’RTA MAXSUS TA’LIM VAZIRLIGI


TERMIZ DAVLAT UNIVERSITETI

«

Ro‘yxatga olindi:
№ ___________- «___»______2021-yil
№ _________
№ _________
№ _________


Tasdiqlayman»
TerDU o‘quv ishlari prorektori:
_____________ R.To’rayev
«___»___________ 2021- yil
texnologik TA’LIM KAFEDRASI


HAYOTIY FAOLIYAT XAVFSIZLIGI
FANIDAN
fanidan


O’QUV-USLUBIY MAJMUA

Bilim sohasi:	100000 – Gumanitar
Ta’lim sohasi:	110000 – Pedagogika
Ta’lim yo’nalishlari:	5140100- Biologiya 5140600 - Geografiya 5141000- Tuproqshunoslik Kurs:3 Semester:5

Termiz-2021
Mazkur o’quv-uslubiy majmua Termiz davlat universiteti Kengashining 2021 yil “___” avgustdagi ____-sonli buyrug’i bilan tasdiqlangan o’quv reja va dastur asosida tayyorlandi.

Tuzuvchilar:	Texnologik ta’lim kafedrasi dotsenti, q.x.f.n. SH.CH.TURSUNOV o’qituvchilar: A.A.Nazarov, X.Xolto’rayev, R.M.Haydarov, U.S.Xusanov, S.A.Kucharov.
Taqrizchilar:	Texnologik ta’lim kafedrasi mudiri, dots. p.f.n. M.X.Shomirzayev Texnologik ta’lim kafedrasi dots. p.f.n. X.Ch.Dusyarov

Ushbu o’quv-uslubiy majmua Termiz davlat universiteti o’quv-metodik Kengashida ko’rib chiqilgan va tasdiqlangan (2021 yil “____” ____________ dagi ___-sonli bayonnoma

№		Bo`limlar	Bеtlar
	Kirish		5
	Ma'ruzalar mavzusi		6
	Hayot faoliyati xavfsizligini ta’minlash asoslari		6
	Hayot faoliyati xavfsizligining huquqiy va tashkiliy asoslari		17
	Sоg’lоm turmush tаrzi аsоslаri vа uning hаyot fаоliyat хаfsizligini ta’minlashdаgi o’rni		24
	Ishlаb chiqаrish jarayonlari sаnitаriyasi va gigiyenasi		29
	Texnika xavfsizligi asoslari		42
	Elеktr хаvfsizligi asoslari		53
	Aholi va hududlarni fаvqulоddа vaziyatlardan muhofaza qilishning hududiy asoslari. O’zbekiston Respublikasi favqulodda vaziyatlarda ularning oldini olish va harakat qilish davlat tizimi		57
	Tabiiy ofatlar va ularning oqibatlari		65
	Tехnоgеn tusdagi ofatlar va ularning oqibatlari		73
	Radiatsion nurlanishlar, ularning xususiyatlari va inson organizmiga ta’siri		78
	Ishlab chiqarishda zararli nurlanishlar, ularning xususiyatlari va inson organizmiga ta’siri. Elektromagnit maydon ta’siri		86
	Favqulodda vaziyatlar xavfi tug’ilganda va sodir bo’lganda aholiga xabar berish va ularni xavfli hududlardan xavfsiz hududlarga ko’chirishni (evakuatsiya qilishni)tashkillashtirish		90
	Shaxsiy himoya vositalari va ulardan foydalanish		104
	Terrorizm va xalqaro terroristik tashkilotlar. Terrorizm va undan aholini muhofaza qilish		112
	Yong‘in xavfsizligi asoslari		117
	Yong’in va portlash		121
	Yong’inga qarshi kurash		126
	Bахtsiz hоdisаlаrdа birinchi tibbiy yordаm ko’rsаtish		131
	Jarohatlanish sabablari va uning profilaktikasi
	Elektr tokidan jarohatlangan kishiga birinchi yordam ko’rsatish
	Zaharlanish turlari va zaharlanganda birinchi yordam ko’rsatish
	Amaliy mashg‘ulot mavzulari
	O‘zbekiston Respublikasi Mehnat qonunlarida ayollar va yoshlar mehnati
	Mehnat xavfsizligi to‘g‘risida instruktaj va ta’lim berish
	Ishlab chiqarishdagi baxtsiz hodisa va salomatlikka boshqa xil zarar yetkazilishi to‘g‘risida H-1 shaklli dalolatnomani to‘lg‘azish
	Jarohatlanishlar va kasallanishlarni taxlil qilish usullari
	Havodagi gaz va chang miqdorini aniqlash
	Ishlab chiqarish xonalarida mikroiqlim sharoitini aniqlash
	O‘quv xonalarida tabiiy yorug‘likni aniqlash
	Yong‘inni o‘chirishning texnikaviy vositalarini o‘rganish
	Favqulotdagi vaziyatlarda fuqaro muhofazasi
	Shovqin va uni o’lchaydigan asboblarini o’rganish
	Yonuvchi havo va bug’lanishining o’z-o’zidan alangalanishini aniqlash
	Radioaktiv nurlarni qayt qiluvchi hisoblash asoboblarining tuzilishi va ishlash usullari
	Shovqin va vibiratsiya kuchini aniqlash		153
	Elektromagnit maydonlar va ulardan saqlanish usullarini aniqlash
	Seminar mashg‘uloti mavzulari
	Hayot faoliyati xavfsizligini ta’minlash asoslari		154
	Hayot faoliyati xavfsizligining huquqiy va tashkiliy asoslari		155
	Sоg’lоm turmush tаrzi аsоslаri vа uning hаyot fаоliyat хаfsizligini ta’minlashdаgi o’rni		156
	Ishlаb chiqаrish jarayonlari sаnitаriyasi va gigiyenasi		157
	Texnika xavfsizligi asoslari		158
	Elеktr хаvfsizligi asoslari		159
	Aholi va hududlarni fаvqulоddа vaziyatlardan muhofaza qilishning huquqiy asoslari. O’zbekiston Respublikasi favqulodda vaziyatlarda ularning oldini olish va harakat qilish davlat tizimi		160
	Tabiiy ofatlar va ularning oqibatlari		161
	Tехnоgеn tusdagi ofatlar va ularning oqibatlari		162
	Radiatsion nurlanishlar, ularning xususiyatlari va inson organizmiga ta’siri		163
	Ishlab chiqarishda zararli nurlanishlar, ularning xususiyatlari va inson organizmiga ta’siri. Elektromagnit maydon ta’siri		164
	Favqulodda vaziyatlar xavfi tug’ilganda va sodir bo’lganda aholiga xabar berish va ularni xavfli hududlardan xavfsiz hududlarga ko’chirishni (evakuatsiya qilishni)tashkillashtirish		165
	Shaxsiy himoya vositalari va ulardan foydalanish		166
	Terrorizm va xalqaro terroristik tashkilotlar		167
	Terrorizm va undan aholini muhofaza qilish		168
	Yong’in хаvfsizligi аsоslаri. Yong’in va portlash		169
	Yong’inga qarshi kurash		170
	Bахtsiz hоdisаlаrdа birinchi tibbiy yordаm ko’rsаtish		171
	Mustaqil ta’lim mashgulotlari		172
	Glossariy		180
	Ilovalar		190
	Fan dasturi		191
	Ishchi fan dasturi		208
	Tarqatma materiallar		226
	Fan bo`yicha nazorat savollari (Oraliq nazorati, joriy nazorati savollari, yozma ish varintlari va tеstlar)		249
	Ishchi fan dasturiga muvofiq baholash mezonlari		313

KIRISH
«Hayot faoliyat xavfsizligi» о‘quv predmeti bо‘yicha ta’lim texnologiyasi ma’ruza va seminar mashg‘ulotlarni о‘qitishning xorijiy mamlakatlarda keng tarqalgan ilg‘or pedogogik texnologiya qoidalari asosida ishlab chiqilgan.
Ushbu о‘quv qo’llanmaning tarkibi kirish, Hayot faoliyat xavfsizligi fanini о‘qitish texnologiyasining konseptual asoslari hamda ma’ruza va seminar mashg‘ulotlarni о‘qitish texnologiyalaridan tashkil topgan.
Ta’lim texnologiyasining konseptual asoslari bo’limida «Hayot faoliyat xavfsizligi» fanining Davlat va erkin bozor munosabatlariga asoslangan iqtisodiyotning sub’ektlari о‘rtasidagi uyg‘unlikni ta’minlashdagi ahamiyati va ushbu kursni о‘qitishning dolzarbligi asoslangan, о‘quv soatlarining mavzular bо‘yicha taqsimlanishi hamda kursning asosiy mazmuni ochib berilgan. Shuningdek, ta’lim texnologiyasini ishlab chiqishda qо‘llanilgan asosiy qoidalari: ta’lim usuli va texnikasi; tashkil qilish shakli, vositasi; kommunikatsiya usullari; berilgan ma’lumotlarni nazorat qilish usullari va vositalari; baholash va nazorat qilish tartiblari yoritilgan.
Fanni о‘qitish texnologiyasi quyidagi tartibda ishlab chiqilgan.
-Ma’ruza mashg‘ulotlarini olib borishda kо‘proq kо‘rgazmali, muammoli, informatsion va tematik shakllariga e’tibor qaratilgan.
-Seminar mashg‘ulotlarini olib borishda muammoli savollarni guruhlarga bo’lingan holda muhokama qilish, individual tarzda ishlash, muammoli vaziyatni keys-stadi usulidan foydalanib nazariy bilimlarni amaliyotga qо‘llash bо‘yicha kо‘nikmalar va bilimlarni chuqurlashtirishga qaratilgan.
Kursning strukturasini mundarija bilan birgalikda sxema kо‘rinishida ham berilganligi kitobda yо‘nalishni yanada osonlashtiradi.
Ushbu ta’lim texnologiyasi barcha oliy о‘quv muassasalarida, malaka oshirish kurslarida «Hayot faoliyat xavfsizligi» fanining tegishli texnik vositalari bilan jihozlangan auditoriyalarda о‘qitishga mо‘ljallangan.