O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi termiz davlat universiteti biologiya kafedrasi



Download 3,95 Mb.
Pdf ko'rish
bet139/260
Sana31.12.2021
Hajmi3,95 Mb.
#200446
1   ...   135   136   137   138   139   140   141   142   ...   260
Bog'liq
botanika

Simoz.  Simoz  -  simpodial  o’sadigan  murakkab  to’pgullar  bo’lib,  birinchi  gul  ochilgandan  keyin 
asosiy o’q o’sishdan to’xtaydi. Yon shoxlarini soni tur uchun o’zgarmas bo’ladi. Gullar  yuqoridan 
pastga qarab (bazipetal) ochiladi. Yon shoxlarning soniga qarab uchga bo’linadi: dixazii, monoxazii 
va pleyxazii. 
I.  Dixazii  -  to’pgulda  asosiy  o’q  gul  bilan  tugaydi,  guldan  pastki  bo’g’imda  qarama–qarshi  yoki 
ketma-ket  ikkita  ikkinchi  tartibli  yon  o’qlar  hosil  bo’ladi.  Bularning  uchi  ham  gul  bilan  tugaydi. 
Ikkinchi tartibli shox ham asosiy o’qqa o’xshash shoxlanadi (chinnigul). 
II.  Monoxazii  -  bu  tipdagi  simoz  to’pgulning  asosiy  o’qi  faqat  bita  yon  o’qni  hosil  qiladi.  Yon 
o’qlar  asosiy  o’qning  yuqorigi  qismida  paydo  bo’ladi.  Monoxazii  ikkiga:  gajak  va  ilon  izi 
to’pgullarga bo’linadi. 1) Ilonizi - asosiy o’qning uchi gul bilan tugaydi va keyin o’smaydi. Guldan 
pastda  paydo  bo’lgan  ikkinchi  tartibli  o’qlar  asosiy  o’qning  birgal  o’ng  tomonida  birgal  chap 
tomonida rivojlanib gul bilan tugaydi (gladiolus, gulsapsar). 
2) Gajak to’pgulda – asosiy o’q bitta gul bilan tugaydi, yon o’qlar asosiy o’qning faqat bir tomonida 
paydo bo’ladi va gul bilan tamomlanadi. Uchki tomoni esa ichiga qarab qayrilib boradi. 
III.  Pleyoxaziy  -  simoz  to’pgul  bo’lib,  asosiy  o’qning  o’rniga  kelgan  bir  qancha  yon  shoxlar 
deyarlik mutovka shaklida joylashadi va kuchli o’sib asosiy o’qdan uzunroq bo’ladi (sutlam). Yon 
o’qlardagi to’pgullar dixazii va monoxazii bo’lishi mumkin. 
IV.  Ro’vak  –  monopodial  o’sadigan  asosiy  va  simpodial  yon  o’qlarga  ega  bo’lgan  murakkab 
to’pgul.  Ko’pincha  bu  to’pgul  ikki  qator  gajak  yoki  ilonizi  to’pgullaridan  tashkil  topadi 
(labguldoshlar,  govzabonguldoshlar).  Haqiqiy  ro’vak  asosiy  o’q  yaxshi  rivojlanib  ko’p  sonli  va 
tartibli  yon  to’pgullarni  hosil  qiladi.  Gullab  bo’lgandan  keyin  asosiy  o’qi  osilib  qoladigan 
to’pgullarga kuchala deyiladi. Agar asosiy o’qi qisqa va  yon o’qlari bilan qo’shilib o’ssa, partsial 
to’pgullarning soni kamayib ketsa ro’vak yolg’on soyabonga o’xshab ketadi.  
Gullashning  mohiyati  changdonning  yorilib  changni  qabul  qilishga  tayyor  turgan  og’izchaga 
tushishi  bilan  belgilanadi.  O’simlik  gullashdan  oldin  g’uncha  hosil  qiladi.  G’unchaning 
gulkosabarglari bilan  tojbarglari-ning  pastki qismlari  yuqoriga  tez o’sadi va  ochiladi.  Ayni  paytda 
changchilar  va  urug’chilar  ham  ochiladi.  Shu  hodisa  gullash  deb  ataladi.  Gullashning  tugashi 
gultoji-ning,  ba’zan  gulqo’rg’onning  so’lishi    bilan  belgilanadi.  Lekin  ayrim  o’simliklar,  masalan 
soxta kashtanda gultoji gullashdan keyin ham ancha kun saqlanib turadi. Alohida gullarning gullash 
muddati  turlicha:  bir  necha  soatdan  –  bir  necha  haftagacha  (masalan,  arxideyalarda).  Gulning 
ochilishi  ma’lum  harorat  va  namlikni  talab  etadi.  Shu  sababli  ayrim  gullar  ertalab  ochilsa, 
boshqalari peshinda yoki kechqurun ochiladi. 
Gul  changdonidagi  yetilgan  changning  turli  yo’l  bilan  urug’chi  tumshuqchasiga  tushishi 

Download 3,95 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   135   136   137   138   139   140   141   142   ...   260




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish