O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi t. U. Umarov

Jilvirlash asbobining strukturasi. 
 
Jilvirlash  asbobining  strukturasi  deganda  abraziv  donalar,  bog‘lovchi  va 
g‘ovaklarning  muayyan  nisbati  tushiniladi.  Struktura  turlarining  uch  gruppasi 
mavjud bo‘lib ular 12 nomerdan iborat: 
№  -,1,2,3,4-  abraziv  donalarning  hajmi  54-62%  ni  tashkil  etadigan  yopiq 
yoki zich strukturalar; 

---

66 
 
№ 5,6,7,8 – abraziv donalarning hajmi 46-52% ni tashkil etadigan o‘rtacha 
zichlikdagi strukturalar; 
№ 9,10,11,12 – abraziv donalarning hajmi 38-44% ni tashkil etadigan ochiq 
strukturalar. Amalda yumshoq va qovushqoq materiallarni (latun, alyuminiy, mis, 
issiqbardosh  po‘latlar  va  boshqalarni)  jilvirlashda  g‘ovakligi  yuqori  jilvirlash 
toshlari  –  13  dan  18  gacha  nomerli  toshlar  ishlatiladi,  ularda  mayda  va  yirik 
g‘ovaklar  hajmi  jilvirlash  toshi  hajmining  70  protsentli  tashkil  etadi  va 
g‘ovaklarning ko‘ndalang o‘lchami 0,3 dan 0,5 mm gacha bo‘ladi. (1.20-rasm). 
 
1.20-rasm Abraziv asbobning strukturasi: a- zich; b- ochiq; v- yuqori 
g‘ovakli 
Abraziv  donalarning  joylashish  tig‘izligi  presslash  yo‘li  bilan  jilvirlash 
asbobi tayyorlashda qolipga tushadigan bosim qiymatiga bog‘liq. 
Jilvirlash 
toshlarida 
g‘ovaklar 
to‘ldirgichlar-toshko‘mir, 
yog‘och 
qipiqlaridan foydalanish yo‘li bilan hosil qilinadi, bu to‘ldirgichlar jilvirlash toshi 
massasini pishirishda quyib ketadi va ularning o‘rni g‘ovak bo‘lib qoladi. 
G‘ovak  toshlarning  g‘ovaklariga  qirindi  kam  to‘ladi,  chunki  jilvirlash 
asbobining ishlashi vaqtida hosil bo‘ladigan markazdan qochirma kuchlar qirindini 
g‘ovaklardan chiqarib yuboradi. 
Jilvirlash toshining chetlari bilan doiraviy jilvirlash, ichki jilvirlash va yassi 
jilvirlash ishlarida 5-6 nomerli strukturalarni, jilvirlash toshining toretsi bilan yassi 
jilvirlashda  7,8  va  9  nomerli,  shakldor  yuzalar  jilvirlashda  3  va  4  nomerli 
strukturali  toshlardan  foydalanish  tavsiya  etiladi;  mo‘rt  materiallarga  ishlov 
berishda  zichligi  o‘rtacha  bo‘lgan  strukturali  toshlardan  foydalanish  ma'qul. 

---

67 
 
G‘ovakligi yuqori – 10 va undan katta nomerli jilvirlash toshlari jadal jilvirlashda, 
shuningdek yumshoq va qovushqoq materiallarni jilvirlashda ishlatiladi.