O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi t. U. Umarov

Kesuvchi asboblarni yelimlash. 
 
Yelimlangan birikmalar asbobni ishlatilish xususiyatlarini, materiallarni past 
temperaturada yelimlash payti, dastlabki fizik-mexanik xususiyatlarini saqlanishini 
ta’minlaydi. 
Ayniqsa,  qiyin  payvandlanadigan  va  payvandlanmaydigan  asbobsozlik 
materiallarini  yelimlashda  (masalan-volframsiz  qattiq  qotishmalar,  keramik  va 
sun’iy  o‘ta  qattiq  materiallar)  yaxshi  samara  beradi.  Yelimlashni  past 
temperaturada  ishlaydigan  (protyajka,  ravyortka  va  boshqa)  asboblarda  qo‘llash 
samarali bo‘ladi. 
Kley  markasi  ishlash  sharoitidan  kelib  chiqib  tayinlanadi.  Kley  sifatida 
masalan, 
epoksidfenol 
smolalari, 
epoksidkremniy-organik 
kley 
shuningdek,issiqbardoshligi  250
0
C  bo‘lgan  TKL-75,  TKS-75  va  issiqbardoshligi 
300
0
C  va  undan  yuqori bo‘lgan  T-73,  T-30 kleylari  yoki  VK9,  VK28 kleylaridan 
foydalaniladi.  
Bir kamponentli “Instrumentol” kleyi ham yaxshi samara beradi. Asboblarni 
yelimlash uchun termoplastik kleylar yaramaydi. 
Amalda deyarli hamma turdagi asboblarni kleylab tayyorlash mumkin 1.11-rasm.  

---

37 
 
 
1.11-rasm. Yelimlab biriktirilgan asbob turlari: a-ichki yo‘nuvchi, rezbali; 
b-o‘tkaziladigan diskali freza; v-yonlama (torsevaya) freza; g-metchik; d-barmoqli 
freza; e- protyajka; j-razvyortka. 
 
Yelimlangan  chokning  qalinligi  hamma  turdagi  yelimlangan  birikmalar 
uchun  0,05-0,15  mm  chegarada  bo‘lishi  ruxsat  etilgan.  Yelimlanadigan 
yuzalarning  g‘adir-budirligi  mexanik  ishlov  berilgandan  keyin  R
z
=40÷20  mkm 
bo‘lishi lozim. 
Yelimlashdan  oldin  yuzalar  tozalanib,  yog‘sizlantiriladi.  Yuazalarning 
kleylash  oldidan  tozalashning  qulay  usuli,  yirik  seriyali  ishlab  chiqarishda,  bu 
o‘qlar  sochmasi  bilan  ishlov  berish  va  ultratovushli  vannalarda  suv  asosida 
yuvuvchi qorishmalar bilan yog‘sizlantiriladi.