O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi t. U. Umarov

Asbobsozlik ishlab chiqarishlari texnologiyasining 
alohida taraflari. 
 
Kesuvchi  asbob
  –  ishlab  chiqarishning  juda  zarur  bo‘lgan  asosiy  ishlab 
chiqarish  quroli  bo‘lib,  u  shakllantiruvchi  asbob  hisoblanadi.  “Shakllantirish 
jarayonlari va asbob” fanidan ma’lumki, har qanday detalni qirindi olib tayyorlash 
uchun uch xil o‘zaro bog‘liq bo‘lgan qismlar zarur bo‘ladi: stanok-kesish jarayoni-
metall kesuvchi asbob. 
Ishlab  chiqarishdagi  yutuqlar  shu  tashkil  etuvchilardan  to‘g‘ri  foydalanish 
asosida bo‘ladi. 
Metallarga  kesib  ishlov  berishni  tarixdagi  rivojlanish  davomida  kesuvchi 
asboblar, metall qirqish stanoklarini, konstruksiyalarini va texnologik jarayonlarni 
qayta qayta ko‘rib chiqishda asosiy va zarur ahamiyatga ega bo‘ldi. Masalan, yangi 
konstruksion  materiallarni  qo‘llash,  yangi  asbobsozlik  materiallarini  paydo 
bo‘lishiga olib keldi, oqibatda kesish tezliklarini birdaniga ortib ketishi natijasida 
stanoklarni yangi texnik xarakteristikalarini talab qila boshladi. 
Metallarga  kimyoviy,  elektrokimyoviy    ishlov  berish  usulllarini,  anodli-
mexanik,  elektroerozion,  elektron  uchqunli  va  boshqa  usullarni  rivojlanib  ketishi, 
metall  kesuvchi  asboblar  o‘rnini  bosa  olmadi,  o‘z  navbatida  boshqa  detallarga 
ishlov berish usullari ham shakllantiruvchi asboblar bilan tenglasha olmadi: 

---

8 
 
1.
 
Murakkab  shakldor  yuzalar  bilan  chegaralangan  har  hil  ko‘rinishdagi 
detallarni tayyorlash; 
2.
 
Yuqori  darajadagi  holatga  kirishish  (manevrennost)  kesuvchi  asbobning 
universalligi; 
3.
 
Yuqori aniqlikka erishish; 
4.
 
Kesuvchi asbobning nisbatan arzonlini; 
5.
 
Ishlov berilayotgan materialning aniqligi. 
Klassifikatsiya
  –  bu  umumiy  texnologik  belgilari  bo‘lgan  asboblarni 
klasslarga  bo‘lishdir.  Klasslar  o‘zining  tashqi  ko‘rinishi  va  o‘lchamlari  bo‘yicha 
bir  –  biriga  yaqin  bo‘lgan  asboblarni  tiplarga  bo‘linishidir.  Tipaviy  asboblarni 
tayyorlash bir nomli jihozlarda, bir xil tipdagi moslamalarni qo‘llab tayyorlanadi.