O'zbekiston respublikasi oliy va o'rta maxsus ta'lim vazirligi sh. Shodmonov, T. Jo'Rayev iqtisodiyot nazariyasi



Download 0,64 Mb.
bet218/267
Sana02.01.2022
Hajmi0,64 Mb.
#311396
1   ...   214   215   216   217   218   219   220   221   ...   267
Bog'liq
Iqtisodiyot nazariyasi

T6-Xk +Xt

Pm= -------------; bunda

At
Pm - muayyan davrda muomala uchun zarur bo'lgan pul birligi miqdori;

Tb - sotilishi lozim bo'lgan tovarlar narxi summasi;

Xk - haqi sotish davridan boshqa vaqtda to'lanadigan tovarlar narxi summasi;

Xt - haqini to'lash muddati kelgan tovarlar narxi summasi;



aT - pulning aylanish tezligi.

Muomalada bo'lgan pul birligi miqdorining tovarlar narxi summasidan oshib ketishi va buning natijasida tovarlar bilan ta'minlanmagan pulning paydo bo'lishi pulning qadrsizlanishi, ya'ni inflatsiyani bildiradi.


2-§. Inflatsiya, uning mohiyati va turlari
Inflyatsjya makroiqtisodiy beqarorlikning ko'rinishlaridan biri hisoblanadi.

Inflatsiya tushunchasi birinchi marta G'arbiy Amerikada, (1861-1865 yilllardagi fuqarolar urushi davrida) ishlatila boshlagan va qog'oz pul muomalasining ko'payib ketishi jarayonini bildirgan. Iqtisodiy adabiyotlarda inflatsiya tushunchasi XX asrda, birinchi jahon urushidan keyin keng tarqaldi.



Inflatsiya bu qog'oz pul birligining qadrsizlanishi va shunga mos ravishda tovar narxlarinipg o'sishidir.

Inflatsiya bozor xo'jaligining har xil sohalarida takror ishlab chiqarish nomutanosibliklari tug'diradigan murakkab ijtimoiy-iqtisodiy hodisadir.

Qog'oz pul tovarlarga, oltinga va o'z qadrini barqarorligini saqlab qolgan chet el valutalariga nisbatan qadrsizlanadi.

Inflatsiya narx indeksi yordamida bazis davrga nisbatan aniqlanadi. Masalan, iste'molchilik tovarlariga narx indeksi 1995 yil 113, 6; 1996 yil - 118,3 ga teng bo'lsa, inflatsiya sur'ati quyidagicha bo'ladi.

118,3 -113,6

Inflatsiya sur'ati =-------------------*100 = 4,1%

113,6
Kelib chiqish sabablari va o'sish sur'atlariga qarab, inflatsiyaning bir qancha turlarini mavjud.

1. Talab inflatsiyasi. Narx darajasining an'anaviy o'zgarishi jami talab ortiqchaligi bilan tushuntiriladi Iqtisodiyotning ishlab chiqarish sohasi mahsulotning real hajmini ko'paytirib ortiqcha talabni qondira olmaydi. Chunki barcha mavjud resurslar to'liq foydalanilgan bo'ladi. Shu sababli bu ortiqcha talab narxning oshishiga olib keladi va talab inflatsiyasini keltirib chiqaradi.

2. Taklif inflatsiyasi. Inflatsiya ishlab chiqarish harajatlari va bozordagi taklifning o'zgarishi natijasida qam kelib chiqishi mumkin. Ishlab chiqarish xarajaglarining o'sishi keltirib chiqadigan inflatsiya, mahsulot birligiga qilinadigan xarajatlarning ko'payishi hisobiga narxlarning oshishini bildiradi.

Mahsulot birligiga ishlab chiqarish xarajatlariling ortishi iqtisodiyotda foydani va mahsulot hajmjsh qisqartiradi. Natijada tovarlar taklifi ham qisqaradi. Bu o'z navbatida narx darajasini oshiradi. Ishlab chiqarish xarajatlari nominal ish haqi, xom ashyo va energiya narxlarning o'sishi hisobsha ortib boradi.

Inflatsiyaning a) me'yoridagi; b) o'rmalab boruvchi v) gaper inflatsiya kabi turlari ham mavjud. Inflatsiyaning birinchi turida baholar yiliga 10 foizgacha, ikkinchisida 20 dai 200 foizgacha, uchinchisida, astronomik miqdorda o'sishi kuzatiladi.



Download 0,64 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   214   215   216   217   218   219   220   221   ...   267




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish