O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi samarqand davlat universiteti ro`yhatga olindi

Litosfera plitalari — Yer po’sti (litosfera) ning yirik (bo’yi va eni minglab 

km  ga  yetadigan),  qattiq  bo’laklari.  L.  p.  atrofdan  seysmik  va  tektonnk  jihatdan 

juda  faol  yorilshilar  mintaqalari  bilan  o’ralgan  bo’ladi.  Eng  yangi  tasavvurlarga 

ko’ra  L.  p.  mantiya  ustida  doim  siljib  yuradi.  Harakat  yo’nalishi  okeanlar 

o’rtalig’idagi tog’lardan siqilish (to’qnashish) mintaqasiga tomon bo’ladi. L. p. bir-

birlariga  nisbatan  ham  va  yorilish  mintaqalari  bo’ylab  ham  siljiydi.  To’qnashish 

mintaqasida burmali tog’lar, siljiqlar, bukilmalar   vujudga   keladi. 

Mantiya,  Yer  mantiyasi  (yunoncha  mantion  —  ko’rpa,  yopinchiq)—  Yer 

po’sti  bilan  o’zagi  (yadrosi)  yurasida  joylashgan  qatlam,  Quyi  chegarasi  yer 

yuzasidan  taxminan  2900  km  chuqurlikda  joylashgan.  Mantiyada  moddaning 

zichligi  3,3  g/sm

3

  dan  (yuqori  qatlamlarda)  5,7  g/sm

3

  gacha  (yadro  bilan 

chegaradosh  qismida).  M.  aftidan  asosan  magniy  va  temirdan  iborat  og’ir 

minerallardan  tashkil  toptan.  Yer  po’stida  ro’y  beradigan  tektonik  harakatlar, 

vulkan jarayonlari va boshqalar M. bilan bog’liq. 

Materiklar  —  hamma  tomondan  yoki  deyarli  hamma  tomondan  okean  va 

dengiz  suvlari  bilan  o’ralgan  eng  qatta  quruqlik.  Materiklar  yer  po’stining 

tuzilishiga  va  qalinligiga  ko’ra  okean  osti  yer  po’stidan  farq  qiladi.  Materik  Yer 

po’stida  qalin—40—  50  km  (70  km  gacha)  va  unda  granit  qatlami  bo’ladi.  Yor 

---

yuzida  6  ta  materik  bor:  Yevrosiyo,  Afrika,      Shimoliy    Amerika,    Janubiy. 

Amerika, Antarktida, Avstraliya.