O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi samarqand davlat universiteti ro`yhatga olindi

Ekvatorial o‘rmonlar zonasi. Janubiy Amerika ekvatorial o‘rmonlar zonasi 

huddi Afrikadagiga o‘xshash ekvatorning har ikki tomonida joylashgan. Ekvatorial 

o‘rmonlarni  Braziliyaliklar  selva  (selvas)  deb  atashadi.  Selva  portugalcha  so‘z 

bo‘lib, o‘rmon degan  ma’noni bildiradi.  Janubiy Amerikada ekvatorial  o‘rmonlar 

yaxshi rivojlangan va katta maydonni egallagan. Amazonka pasttekkisligining nam 

ekvatorial o‘rmonlari juda qalin va baland bo‘yli. Daraxtlarning balandligi 80-100 

m  gacha  etadi.  O‘rmonlarning  suv  bosmaydigan  hududlarida  o‘simlik  qoplami 

nihoyat  darajada  rivojlangan  bo‘lib,  ular  12  tagacha  o‘simliklar  yarusini  hosil 

qiladi.  Nam  ekvatorial  o‘rmonlar  g‘arbda  tog‘  yon  bag‘rlab  1000-1500  m 

balandlikacha  ko‘tarilgan.  Selvada  Afrika  ekvatorial  o‘rmonlariga  nisbatan 

yog‘ingarchilik ko‘proq bo‘ladi, o‘simlik va hayvonlar turlari ancha boyroq. Faqat  

Braziliya  Amazonkasidagina  4000  xilga  yakin  daraxt  turi  uchraydi.  Amazoniya 

ko‘pgina qimmatbaho daraxtlar - kauchuk beradigan geveya daraxti, palmalarning 

har  xil  turlari,  kakao  daraxti,  qovun  daraxti  va  boshqalarni  vatani  hisoblanadi. 

O‘rmonlarda  yirik  daraxtlar  tanasiga  chirmashib  ketgan  epifitlar-chirmovuq 

o‘simliklar g‘oyat ko‘p. 

Ekvatorial  o‘rmonlar  tagida  podzollashgan  laterit  tuproqlar    qizil-sariq 

ferralitlar vujudga kelgan. Bu tuproqlarning ham hosil bo‘lish jarayoni Afrikadagi 

ekvatorial o‘rmonlar tuproqlarining hosil bo‘lish jarayoniga o‘xshashdir. Selvaning 

hayvonot  dunyosi  boy.  Bu  erdagi  hayvonlar,  Osiyo  va  Afrika  o‘rmonlaridagi 

hayvonlar  kabi  daraxtlarda  yashashga  moslashgan.  Masalan,  dumi  bilan  osilib 

yashashga  moslashgan  maymunlar,  butun  umrini  daraxtlarda  o‘tkazadigan 

yalqovlar  (lenivets)  shular  jumlasidandir.  Hatto  qurbaqa  va  kaltakesaklar  ham 

daraxtlarda yashaydi. Daryolar bo‘yida, suv havzalarida va botqoqli erlarda tuyoqli 

hayvonlar-tapirlar va suv cho‘chqasi-kapibaralar yashaydi. Qalin o‘rmonlar orasida 

---

yirtqich    hayvonlardan  yaguar  yashaydi.  Ekvatorial  o‘rmonlarda  qushlar  dunyosi 

ayniqsa  rang-barang.  Gullarning  shirasi  bilan  oziqlanadigan  mitti  qush-kolibrilar, 

xilma-xil  to‘tilar,  katta  shaftoliho‘rlar  ko‘p  tarqalgan.  Yirik  kapalaklar,  yaltiroq 

qo‘ng‘izlar,  o‘rgamchaklar  va  boshqa  xashoratlarning  xilma-xil  turlari  bor. 

O‘rmonlarning quyi yarusida  va  tuproqda  chumolilar  yashaydi,  uning ko‘pchiligi 

yirtqich hayot kechiradi.