O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi samarqand iqtisodiyot va servis instituti

Tarkibiga  ko‘ra–bir  rejali  (rassomchilik  ishlari,  ko‘llar,  o‘simliklar, 
hayvonot  bog‘lari)  va  ko‘p  rejali  (arxitektura  ansambllari,  o‘rmon,  maydonlar, 
ko‘chalar); 

---

89 
 
Funksional  vazifasiga  ko‘ra  –asosiy  ya’ni,  mavzuni  yoritishga  xizmat 
qiladigan  va  qo‘shimcha,  asosiy  ob’ektlarning  biridan  ikkinchisiga  harakatlanish 
oralig‘ida ko‘rsatiladigan ob’ektlar. 
Saqlanganlik  holatiga  ko‘ra–to‘liq  saqlangan,  bizning  davrgacha  ma’lum 
o‘zgartirishlar kiritilgan, qisman saqlangan, saqlanmagan. 
Yangi  ekskursiya  mavzusi  ustida  ishlayotgan  ijodiy  guruhning  vazifasi 
mavzuni  to‘liqroq  yoritadigan  va  tashqi  ko‘rinishi  bilan  jalb  qiladigan  ob’ektlarni 
tanlashdir.  Ob’ektlarning  to‘g‘ri  tanlanishi  uni  ekskursantlar  tomonidan  yaxshi 
qabul qilinishiga va mavzuni to‘liq yoritishga yordam beradi. Imkon qadar har bir 
mavzuning o‘z ob’ekti bo‘lgani ma’qul. 
Agar  ob’ektning  g‘aroyibligini  hisobga  olgan  holda  uni  boshqasi  bilan 
almashtirishni  iloji  bo‘lmasa,  (Samarqanddagi  «Registon»  maydoni,  Toshkentdagi 
«Mustaqillik» maydoni) unda ushbu ob’ektlar uchun alohida ekskursiya xizmatini 
tashkil  qilish  maqsadga  muvofiqdir.  Bu  ob’ektlarni  ko‘rsatish  jarayonida 
ekskursiya  mavzularida  aytilmagan  o‘ziga  xos  xususiyatlariga  chuqurroq  to‘xtalib 
o‘tiladi  va  ko‘rsatish,  hikoya  qilish  jarayonida  mavzudan  kelib  chiqib,  har  safar 
turli  hajmdagi  ma’lumotlardan  foydalanish  mumkin.  Shundagina  bunday 
ob’ektlarni takroriy ko‘rish ekskursantlarda qiziqish yo‘qolmaydi.  
Ekskursiya  xizmati  metodikasi  ob’ektlarni  ko‘rsatishda  ketma-ketlikni 
ta’minlashni talab qiladi. Ob’ektlarni ko‘rsatishda gid harakatlarining ketma-ketligi 
taxminan quyidagicha bo‘ladi: 

 
aniqlash,  gid  ekskursantlarga  qanaqa  predmet  (ob’ekt)  ko‘rsatilishini 
aniqlaydi; 

  tavsiflash, gid ob’ektning o‘ziga xos jihatlarini tavsiflaydi; 

  yaratilish  maqsadi,  gid  ob’ektning  mazmun  mohiyati  haqida  hikoya 
qiladi; 

  ekskursiyali tahlil, taqqoslash, gid ob’ektning alohida qismlarini izohlab 
o‘tadi; 

---

90 
 

 
ma’lumot berish, gid yodgorlik, me’moriy inshoot muallifi, qurilgan yili, 
sababini hikoya qiladi;  

  tarixiy voqeani baholash, gid ob’ekt bilan bog‘liq voqea, hodisani hikoya 
qilib beradi, mohiyatini yoritadi. 
Ob’ektlarni ko‘rsatishda sanab o‘tilgan bosqichlardan foydalanish taassurotlar 
kuchayishini ta’minlaydi, xulosa va umumlashtirishga yordam beradi.