O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi samarqand iqtisodiyot va servis instituti

 
5.4. Turistik mashulot tushunchasi  
 
 
Bozorda  har  qanday  firmaning  muvaffaqiyati  birinchi  navbatda  u  ishlab 
chiqarayotgan mahsulotni o‘ziga jalb qila olishiga bog‘liq. U mahsulot narxi, bozorda 
o‘tishi  va  tarqalishi  singari  bir  qator  elementlar  bilan  bog‘liq  holda  marketing 
kompleksining  o‘zagini  tashkil  qiladi.  Mahsulot  iqtisodiy  kategoriya  sifatida  keng 
mazmunga  ega.  Shuning  uchun  bo‘lsa  kerak,  hozirgacha  uning  umumiy  qabul 
qilingan  belgisi  yo‘q.  AQSH  Shimoliy  –  G‘arb  universiteti  marketing  professori, 
Amerika marketing assotsiatsiyasi faol a’zosi F.Kotler unga quyidagicha ta’rif beradi: 
«Mahsulot  –  xohishni  yoki  zaruratni  qondiradi  va  bozorda  sotib  olish,  foydalanish 
yoki  iste’mol  qilish  maqsadida  diqqatni  o‘ziga  jalb  etadi.  Jismoniy  ob’ektlar, 
xizmatlar, g‘oyalar va boshqalar mahsulotlar hisoblanadi. 
Turizmda mahsulot ikki ko‘rinishda namoyon bo‘ladi. Birinchidan, kompleks 
xizmat  ko‘rsatish  sifatida,  ya’ni  turistlarga  bitta  paketda  sotiladigan  xizmatlar 
to‘plami,  turistik  mahsulotning  bunda  qabul  qilinishi  birinchi  navbatda 
iste’molchilarga  xosdir.  Bu  ishlab  chiquruvchi  fikridan  farq  qiladi.  Agar  yetkazib 
beruvchi  shaxslardan  nima  chiqarayotganini  so‘rasangiz  tashuvchi  transport 
xizmatini,  otellar  –  joylashtirish  xizmatini,  tematik  parklar  –  sayr  tomosha 

---

                      
106 
xizmatlarini  va  boshqalarni  aytishadi.  Ular  tomonidan  taqdim  etilayotgan 
xizmatlarning  aniq  turi  mahsulot  hisoblanadi.  Bunday  holda  xizmatlar  paketining 
tarkibiy qismi turistik mahsulotlar hisoblanadi. 
Turistik  mahsulotlarni  iste’molchilar  va  ishlab  chiqaruvchilar  turlicha  qabul 
qilishlari  turizm  sohasida  iqtisodiy  tadqiqotlarni  o‘ta  murakkablashtiradi.  Muammo 
shundan iboratki, bozorga olib chiqilayotgan mahsulotlar hamisha ham iste’molchilar 
talabiga  mos  kelavermaydi.  Turistlar  turistik  mahsulotlar  ishlab  chiqaruvchilarga 
qaraganda kengroq ekanligini tushinishadi. Bundan tashqari, kishilar safarlarni sotib 
olishar  ekan,  oddiy  xizmatlar  to‘plamini  emas,  balki  amalda  mutlaqo  boshqa 
narsalarni  qidirishadi.  Birovlar  ta’tilga  chiqib,  xordiq  chaqrish,  oftobda  toblanish, 
sog‘liqni  tiklash  uchun  kurortga  putyovka  olishadi,  boshqalar  ish  doirasida 
muzokaralar  olib  borish,  shartnomalar  tuzish  uchun  safarga  junaydilar.  Bunday 
olganda  turistlar  oldi-sotdi  savdosi  sifatida  klassik  ma’nodagi  mahsulotlarga  emas, 
yangi taasurotlar, sarguzashtlar va biznesni kengaytirish imkoniyatlari va boshqalarga 
ehtiyoj sezishadi. 
Taniqli  ingliz  turizmshunosi  V.Midlton  fikriga  ko‘ra,  kompleks  turistik