O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi samarqand iqtisodiyot va servis instituti

mahsulotlar  tarkibi  -  turistik  markazlardagi  odamlar  faoliyatini  belgilaydigan 
his  etish  va  his  qilmaslik  komponentlari,  to‘plamlar  yoki  paketlarni  namoyon 
etadi. Paket turistlar tomonidan qurbiga yarasha narx sifatida qabul qilinadi. 
Iste’molchilar 
tomonidan 
turistik 
mahsulotlarni 
qabul 
qilinishini, 
xususiyatlarini  va  ularning  turistik  faoliyati  haqiqiy    motivlarini  o‘rganib,  yetkazib 
beruvchilar  ularga  mos  ravishda  o‘z  ishlarini  qayta  qo‘rib  oladilar.  Ular 
mahsulotlarini  qanday  bo‘lsa,  shunday  holicha  emas,  balki  iste’mol  xususiyatlari  va 
sifatiga  qarab  reklama  qiladilar  va  xizmatlar  to‘plamini  taklif  etadilar. 
Iste’molchilarning turistik mahsulotlarni kompleks qabul qilishi turizm markazlarini 
namoyon etuvchi va ularni taraqqiy etishi uchun javob beruvchi turistik ma’lumotlar 
takliflariga  muvofiq  keladi.  1970  –  yillar  oxirida  AQShda  Nyu-York  shtatida  «Men 
Nyu-Yorkni sevaman» keng masshtabli reklama kompaniyasi bo‘lib o‘tdi. Bu vaqtga 
kelib Nyu-York shahrida (butun dasturlar shtatni qamrab oldi) tarmoqlangan turistik 
infratuzilma yaratila boshladi. Otellar, restoranlar, barlar, tungi klublar va boshqa har 
xil sayr-tomosha ob’ektlari shahar mehmonxonalariga turli xil xizmatlarni taklif qila 
boshladilar. Bu korxonalar rasman turizm industriyasiga kirardi, ammo ular o‘zlarini 
yagona  maqsaddagi  qism  deb  hisoblamasdilar.  Ular  esa  tor  tijoriy  manfaatlarni 
ko‘zlardilar. 
Vaziyat potensial mijozlar bozorida tadqiqotlar olib borilganidan keyin o‘zgara 
boshladi.  Turli  xil  turistik  xizmatlar  iste’molchilar  so‘rovlaridan  kelib  chiqilib,  bir 
paketga birlashtirildi. Bu ularning harid qilinishini sezilarli yengillashtirdi. Kompleks 
turistik mahsulotlar reklamasi shunday tartibda tuziladiki,  u turistik markaz sifatida 
Nyu-York  haqida  to‘liq  tasavvur  hosil  qilish  imkonini  berardi.  Ya’ni  ob’ektlarni 
ko‘rsatish,  turistik  infratuzilma,  sayr-tomosha,  transport  qulayliklari  –  barchasi 
ifodalangandi.  U  shahar  qiyofasi  haqida  yorqin  va  tezda  esda  qoladigan  tasavvurlar 
hosil  qilar  va  safarlarning  narxi  to‘g‘risida  axborotlarga  ega  edi.  Ayniqsa  shahar 
taqdim  etadigan  joylashtirish  va  bo‘sh  vaqtni  madaniy  o‘tkazish,  turli  xil  sayr 
tomoshalar  keng  imkoniyatlarini  reklama  qilishga  alohida  e’tibor  qaratildi. 
Kompaniya  faoliyati  juda  muvaffaqiyatli  kechdi  va  Nyu-York  shahrini  turistik 

---

                      
107 
markaz  sifatida  nafaqat  AQShda  balki,  undan  tashqarida  mashhur  bo‘lishiga  olib 
keldi. 
Ko‘rib  chiqilgan  misol  amaliy  ahamiyatga  ega  bo‘lgan  bir  qator  umumiy 
harakterdagi  kamchiliklarni  aniqlashga  imkon  beradi.  Ulardan  biri  marketing 
tadqiqotlari  o‘tkazishdir.  Turistik  mahsulot  u  sotib  olinayotganda  iste’molchi 
tasavvuridagina  mavjud  bo‘ladi,  turist  safardan  nimani  kutayotganini  faqat  maxsus 
tadqiqot  yordamida  bilish  mumkin.  Marketing  xizmati  xodimlari  mavjud  va 
haridorlar xohish – istagi va potensial ehtiyojini tahlil qiladilar va bir xildagi mijozlar 
guruhlarini  aniqlaydilar.  Ular  asosiy  bosh  savollar  –  iste’molchilar  talab  qiladigan 
zarur  turistik  mahsulotlar  nima?  bozorning  qaysi  takliflar  darajasi  uning  talablarini 
qondira  oladi?  kabilarga  javob  topishga  intiladilar.  Marketing  tadqiqotlari  natijalari 
turistik mashulotlarni takomillashtirishning asosi bo‘lib xizmat qiladi.