O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi samarqand iqtisodiyot va servis instituti

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

                      
21 
II Bob. XALQARO TURIZMNING RIVOJLANISHIGA  
TA’SIR ETUVCHI  OMILLAR 
 
 
2.1. Geografik omillar 
 
2.2. Iqtisodiy, siyosiy, ijtimoiy va demografik omillar 
 
2.3. Sayyohlar xavfsizligi 
 
2.4. Transport tarmoqlari va kommunikatsiyalar 
 
2.5. Turistik infratuzilmalar 
 
2.6. Ilmiy texnika taraqqiyoti (yangi texnologiyalar) 
 
 
2.1. Geografik omillar 
 
Tabiiy  geografik  omillar.  Kishilar  tabiat  qo‘yniga  chiqib,  juda  ko‘p 
manzarali  joylarni  ko‘rish  va  ulardan  bahramand  bo‘lishga  intiladi.  Sayyohlik,  dam 
olish uchun tabiiy sharoitning xilma-xilligi darajasi va xususiyati muhim ahamiyatga 
ega.  Ya’ni  ma’lum  bir  hududning  yer  usti  ko‘rinish  manzarasi  (landshafti),  iqlimi, 
o‘simlik va hayvonat dunyosi xilma-xilligi kishilarning dam olishi, o‘z salomatligini  
tiklashi uchun asosiy vositalardan biri bo‘lib hisoblanadi. 
Shu  sababli  sayyohlik  firmalari  ekzotik,  betakror  tabiiy  ob’ektlarni  ko‘proq 
reklama  qilishadilar.  Ayniqsa  Osiyo,  Afrika,  Markaziy  va  Janubiy  Amerika, 
Avstraliya  va  Okeaniya  kabi  mamlakatlar  o‘zining  diqqatga  sazavor  tabiiy 
ekzotikalari  bilan  Yevropa  va  Shimoliy  Amrikalik  sayyohlarni  o‘ziga  jalb  qiladi. 
Kolumbiyada  «Kolumbiya  qushlari»  nomi  bilan  ataladigan  noyob  sayyohlik  turi, 
«Pan-Ameriken»    aviakompaniyasining  24  kunlik  Avstraliya  va  Yangi  Zelandiyaga 
qimmat baho toshlar va minerallarni topish uchun sayohat uyushtirishi misol bo‘ladi. 
Xalqaro  turizmni  rivojlantirishda  mamlakat  va  hududning  geografik  o‘rni 
ya’ni  uning  dengiz  va  okeanga  yaqinligi,  qirg‘oq  chiziqlarining  xususiyati,  turli  xil 
suv,  avtomobil  va  temir  yo‘llar  bilan  kesishish  joyi,  tog‘li  va  o‘rmon  manzarali 
joylarga  yaqinligi,  ular  bilan  ta’minlanganlik  darajasiga  ham  bog‘liq  bo‘ladi. 
Jumladan,  xalqaro  turizmni  rivojlanishda  Yevropa  mamlakatlari,  Vest  Indiya, 
Singapur  kabi  mintaqalar  va  hududlar  geografik  joylanish  xususiyati  bilan  alohida 
ajralib turadi. 
Ko‘p minglab turistlarning kelib ketishida turistik o‘lkaning yer usti tuzilishi 
relefi  katta  rol  o‘ynaydi.  Tog‘li,  xush  manzarali,  murakkab  relef  tuzilishiga  ega 
bo‘lgan  o‘lkalar  turistlar  oqimini  o‘ziga  ko‘proq  jalb  qilishadi.  Murakkab  tog‘  relfi 
landshafti estetik jihatdan tekislik, yassi hududlarga nisbatan turistlarni ko‘proq jalb 
etish imkoniyatiga ega. Tog‘li o‘lkalar o‘zining toza va sof havosi bilan ajralib, tog‘ 
sportini  rivojlantirish  imkonini  tug‘diradi.  Yevropaning  Alp,  Osiyoning  Ximoloy, 
Afrikaning  Atlas,  Amerikaning  Kordilera  va  Avstraliyaning  Katta  suv  ayirg‘ich 
tog‘lari,  Yangi  Zellandiyaning  Janubiy  Alp  tog‘lari  xalqaro  turizm  sohasida  yirik 
markazlarga aylanishi bejiz emas. 
Xalqaro  turizmning  rivojlanish  jarayonlari  ko‘p  xollarda  mamlakatlar  va 
hududlarning tabiiy iqlim sharoitiga bog‘liq bo‘ladi. Bu o‘rinda tabiiy iqlim sharoiti 
yetakchi  o‘rinni  egallaydi.  Tabiiy  išlim  sharoiti  turizm  harakatini  mavsumiy 
harakterga  aylantiruvchi  asosiy  omil  bo‘lib  hisoblanadi.  Tabiatda  ob-havoning 

---

                      
22 
o‘zgarishi, tabiiy ofatlarning tez-tez takrorlanish hodisalari, tabiat injiqliklari turistlar 
oqimining  keskin  kamayishiga  sababchi  bo‘ladi.  Shu  sababli  turizmning  eng 
rivojlangan  mintaqalari  yer  sharining  mutadil  iqlim  zonalariga  to‘g‘ri  keladi. 
Jumladan,  O‘rtayer  dengizi,  qora  dengiz,  Karib  dengizi,  Adriatika  dengizi,  Boltiq 
dengizi,  Yapon  dengizi,  Janubiy  Xitoy  dengizi  qirg‘oqlarida  joylashgan 
mamlakatlarda turizm xalqaro ahamiyatga ega.