O'zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi samarqand iqtisodiyot va servis instituti

«superlider» tushunchasidir. Superlider kim va qachon oddiy lider superga aylanadi? Amerikalik 
tadqiqotchilar Mants va Simslarning fikricha, eng yaxshi lider – bu «superliderdir». Bu shunday 
shaxski, u o’z xodimlarining aksariyatini liderlarga, birinchi navbatda o’zlari uchun liderlarga 
aylantira oladi. Bundagi asosiy g’oya shundan iboratki, agar odam eng avvalo o’zi uchun lider 

---

bo’la  olsa,   o’zidagi   bu   malaka   yoki   mahoratni   boshqalarga   etkaza   olsagina,   bu   odam   uchun 
shunday vaqt-saot etib keladiki, jamoa o’zi mustaqil ishlaydigan, bevosita tepasida turib boshqarib 
turadigan insonga muhtoj bo’lmagan mexanizmga aylanadi. Bu – superliderlikdir. 
Oddiy rahbar yoki liderning superliderga aylanishi bir necha bosqichlarda kechadi (pr. ):
I – o’zi uchun lider bo’lish, ya’ni shaxsiy maqsad va maslaklar, o’zini o’zi kuzatish, o’zini o’zi 
rag’batlantirish , hayoliy repititsiyalar va kognitiv tahlillar orqali o’zining mustaqil inson, shaxs 
ekanligini, o’zida boshqalarga o’rnak bo’luvchi sifatlar borligini anglash;
II – yuqorida qayd etilgan sifatlarning afzalliklarini o’zgalarga namoyish etib, uning afzalliklariga 
ishontira olish;
III – xodimlariga o’zlarida tashabbus va o’ziga ishonchni namoyon etish uchun sharoit yaratish;
IV   –   mustaqil   qobilyat   egalari   bo’lgan   xodimlarni   rag’batlantirish,   kerak   bo’lganda,   faqat 
konstruktiv tanbehlar berish;
V   –   o’z-o’zini   boshqarishga   asoslangan   ijtimoiy   faoliyatni   tashkil   etish   va   ishlarga   xadeb 
aralashaverishdan o’zini  tiyish.
Demak,   samarali   boshqaruv   –   aslida   ijtimoiy   ta’sirni   amalga   oshirishning   eng 
namoyishkorona   ko’rinishidir.   Shu   ma’noda,       liderlik   –   avval   shaxsning   o’ziga,   so’ngra 
o’zgalarga bera oladigan ta’sirida ko’rinadigan fazilatlar majmuidir, deb ta’riflanadi.
                     Boshqarish qonuniyatlari
             Boshqarishda ham o’z qonuniyatlari bo’lib, ular boshqarish sohasidagi tez-tez qaytarilib 
turuvchi hodisalar, boshqarish jarayonidagi voqealarning ichki tabiatini va mantiqiy bog’liqligini 
tushunishga yordam beradi.
             Avtomobilning   yuki   oshgan   sari,   benzin   sarflanishning   oshishi,   korxonada   mahsulot 
chiqaravchi xodimlar sonining oshishi, ma’muriy boshqaravchi xodimlar sonining oshishiga olib 
kelishi, murakkab tex-nologiya uchun ko’p yoki murakkab stanoklarning jalb qilinishi boshqa-
rishdagi qonuniyatlarga misol bo’la oladi.
            Adabiyotda e’lon qilingan ba’zi bir qonuniyatlarga biroz to’xtalib o’tamiz.
            Xalq xo’jaligining hamma tarmoqlarida boshqarish tizimlari ko’p bo’g’inli, ko’p pog’onali 
bo’lishi mumkin bo’lib, ishlab chiqarishning asosiy maqsadi xalqning farovonligi va madaniyatini 
rivojlantirish bo’lib, ilmiy-texnika yutuqlariga asoslangan holda rivojlanishi kerak.             Xalq 
xo’jaligining   hamma   bo’g’inlarida   va   shajaraviy   boshqarishning   hamma   sathlarida   boshqarish 
tamoyillarining   birligi   boshqarish,   xo’jalik   yuritish   oldiga   qo’yilgan   maqsadlarning   va   ularni 
amalga   oshiradigan   usullarning   birligidadir.   Boshqarish   va   xo’jalik   yuritish   bo’g’inlariga 
tarmoqlar, korxonalar, tumanlar, shaharlar, viloyatlar va butun mamlakat misol bo’la oladi.