O'zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi samarqand iqtisodiyot va servis instituti

Tarbiya shakl (turi) lari – tarbiyachi va tarbiyalanuvchilarning hamkorlikdagi faoliyati va 
o‘zaro bir-biriga ta’sir ko‘rsatishidir.
Tarbiya natijasi tarbiyaviy jarayonning mazmuni, shakl (tur) lari, metodi va vositalaridan 
mohirona foydalanishga bog‘liq. SHu o‘rinda tarbiyachilar ta’sir etishning o‘quvchi shaxsiyatiga 
mos   turini   tanlab   olishlari,   uning   shaxsini   ijobiy   tomonga   o‘zgartirishi   uchun   kerakli   shart-
sharoitlar yaratishlari lozim. Tarbiya shakllari har bir o‘quvchiga, har qaysi o‘quvchilar jamoasiga 
alohida munosabatda bo‘lishni nazarda tutadi.
Tarbiya jarayonida o‘qituvchi yakka o‘quvchi yoki o‘quvchilar jamoasi manfaati yo‘lida 
biron-bir tarbiyaviy masalani hal qilish uchun o‘quvchilarning yosh va individual xususiyatlarini, 
tarbiyalanganlik   darajalarini,   pedagogik   vaziyat   xarakterini   hisobga   olgan   holda   ta’sir   etish 
majmuasiga tarbiya shakli deyiladi.
O‘quvchi   yoshlarni   tarbiyalashda   milliy   an’analar,   umuminsoniy   qadriyatlar   asos   qilib 
olinishi kerak. Bular o‘z navbatida, yangicha tarbiyaning o‘zgacha muvofiq uslub va shakllarini 
taqozo   etadi.  Tarbiya   shakllarini  o‘rganish,   tahlil   qilish,   bu   usullardan   pedagogik   jarayonda 
foydalanish, ko‘nikma va malakalarni egallashni osonlashtirish uchun ularni shartli ravishda bir 
necha   guruhga   ajratish   mumkin:   o‘quvchilarda   ilmiy   dunyoqarashni   shakllantirish,  axloqiy, 
huquqiy, ekologik, iqtisodiy, estetik, jismoniy kabi usullari mavjud.
O‘quvchilarda   ilmiy   dunyoqarashni   shakllantirish   lozim.  YOsh   avlodlarda   ilmiy 
dunyoqarashni shakllantirish hamma davrlarda millatning ilg‘or kishilari diqqat markazida bo‘lib 
kelgan. Dunyoqarash faqat insonlarga xos xususiyat bo‘lib, hayvonot dunyosi, boshqa narsalar, 
ya’ni buyumlar va mavjudodlar uchun bu hol yotdir, ularda ham dunyoqarash bo‘ladi, deb o‘ylash 
noo‘rindir.
Avvalo   ta’kidlash   lozimki,   ilmiy   dunyoqarash   turli   kasb   egalarida   turlicha   –   to‘laroq, 
mukammalroq, chuqurroq yoki yuzakiroq, chalaroq, sayoz va xomroq bo‘lishi mumkin. Bunda 
kishilar tomonidan oldingi ajdodlardan me’ros bo‘lgan ma’naviy boyliklarni, bilimlarni va hozirgi 
mavjud bilimlarni o‘zlashtirish darajalari muhim ahamiyatga egadir.
Ilmiy dunyoqarash jonli kuzatishdan abstrakt tafakkurga va undan amaliyotga o‘tish orqali 
amalga   oshadi.   Ilmiy   dunyoqarash   ijtimoiy-tarixiy   hodisa   sifatida   doim   vorislik   asosida 
rivojlanadi. O‘tmish dunyoqarash yangi davr dunyoqarashining ildizini tashkil etib uni hayotbaxsh 
ozuqa bilan ta’minlab turadi.