O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi samarqand davlat universiteti

Amaliy raqamli platformasi 
Ushbu  turdagi  platforma  doirasida  qiymatlar  almashuvi  iqti-
sodiyotning  ushbu  sektorida  ma’lum  ishlab  chiqarish  resurslari 
yoki  tovarlar  /  xizmatlarni  yetkazib  beruvchilar  va  iste’molchilar 
o‘rtasida  amalga  oshiriladi.  Amaliy  platformasining  ahamiyati 
algoritmlash va oshkoraligini oshirish hisobiga almashish imkoni-
yatini ta’minlash va uni amalga oshirish tartibini osonlashtirishdan 
iborat. 
Ilova  platformalaridan  foydalanishiqtisodiyotdagi tranzakt-
sion xarajatlarni kamaytiradi, chunki iste’molchilargaishlab chiqa-
rish  manbalari  yoki  tovarlar/xizmatlar  haqida  ma’lumot  olishim-
koniyatini  beradi,  shuningdek, yetkazib  beruvchilar  va  iste’mol-
chilar uchun  qo‘shimcha  imkoniyatlar  yaratadi . Bundan  tashqari, 
amaliy  platforma  –  bu  «bog‘lovchi  bo‘g‘in»  bo‘lib,  ularsiz 
iste’molchilar  va  yetkazib  beruvchilarbir-birlarini  topolmaydilar 

---

30 
(yoki nisbatan yuqori vaqt va moliyaviy xarajatlarni hisobga olgan 
holda),  shuningdek, yetkazib  beruvchilar  va  iste’molchilar 
o‘rtasidagi hisob-kitoblarni soddalashtirish mexanizmi . 
Platformali  biznes  modelining  tamoyillari  ko‘plab  o‘sib 
borayotgan  kompaniyalarning asosidir. Raqamli platformalarning 
eng yorqin namunalari: 
Googlening  internet  -  reklama  platformasi  (bir  nechta 
reklama  beruvchilarning  Google  qidiruv  xizmatining  ko‘plab 
foydalanuvchilari    biulan  aloqada  bo‘lishi),  Uber  taksi  xizmati 
platformasi  (ko‘plab  yo‘lovchilarga  ko‘plab  tashuvchilarni  bilan 
aloqada  bo‘lish),  Apple  kompaniyaning  iOS  operatsion  tizimi 
uchun  "ilova  do‘koni"  (yetkazib  beruvchilarning  Apple  mobil 
qurilmalari foydalanuvchilari bilan aloqada bo‘lishi). 
Platformali  biznes  modelini  shakllanishi  to‘g‘ridan-to‘g‘ri 
iqtisodiyotning  turli  sohalariga  axborot-kommunikatsiya  texno-
logiyalarini (AKT) faol kirib borishi bilan bog‘liq. 
Aynan AKT tufayli ko‘p  sonli  iste’molchilar uchun  turli  xil 
ishlab  chiqarish  manbalari  yoki  tovarlar  /  xizmatlarning "ko‘rini-
shini"  ta’minlash, shuningdek, real  vaqt  rejimida  yetkazib  beruv-
chilar  va  iste’molchilar o‘rtasida  hisob-kitoblarni amalga  oshirish 
uchun texnik imkoniyat paydo bo‘ldi . 
Amaliy  raqamliplatformasi bilan  bog‘liq  munosabatlarn-
ing asosiy  ishtirokchilari –  bu  ma’lum  bir   tarmoq  bozor-
ida yetkazib beruvchilari va iste’molchilari, shuningdek, platforma 
operatori hisoblanadi. 
Amaliy raqamli platforma asosida amalga oshiriladigan  aso-
siy  faoliyat  deganda  yetkazib  beruvchilar  va  iste’molchilar 
o‘rtasida qiymatlarni almashuvi tushuniladi. 
Faoliyatning  asosiy  foyda  oluvchisi  –  mahsulotning/  xiz-
matning  yoki  iqtisodiyotning  ma’lum  bir  sektorida  Ishlab  chiqa-
rish  manbasiga  kirish,  undan  past  narxlardagi  va raqobatbar-
dosh narxda xarid qilinadigan iste’molchi.