|
Ijtimoiy marketingning xususiyatlari, uning tijorat
marketingidan asosiy farqlari
Ijtimoiy marketing va ananaviy tijorat o‘rtasidagi asosiy
farqlar quyidagilar.
1. Ijtimoiy marketing tijorat marketingidan maqsadlarida farq
qiladi. Agar tijorat tashkilotining maqsadi foyda olish bo‘lsa va bu
maqsad marketing strategiyasi orqali amalga oshirilsa, unda
ijtimoiy marketing jamiyatning barcha a’zolarining ijtimoiy
javobgarligining yangi tushunchasidir. Ijtimoiy marketing ja-
miyatda ijtimoiy uyg‘unlikka erishish uchun odamlarning katta
guruhlarining xatti-harakatlarini o‘zgartirishga qaratilgan. Bu tak-
liflar jozibadorligini bozorda namoyish etish va mavhum fikr,
hatti-harakatlar modeli yoki partiyangiz bo‘lsa ham, mahsulotni
"sotish" imkoniyatini beradi.
2. Ijtimoiy marketing – bu tijorat marketingiga qaraganda an-
cha murakkab tushuncha, chunki u asosan moddiy mahsulotlarga
(tovarlarga) yoki servislarga (xizmatlarga) ta’sir ko‘rsatadigan ti-
jorat marketingidan farqli ravishda g‘oyalar va hatti-harakatlarn-
ing o‘zgarishiga ta’sir ko‘rsatishga mo‘ljallangan, xuddi shu saba-
bga ko‘ra, tijorat marketingiga qaraganda ko‘pincha samarasiz.
3. Ijtimoiy marketing loyihalarini amalga oshirish uchun
kompaniya resurslarga muhtoj. Aksariyat kompaniyalarning
ijtimoiy marketing xarajatlarini mahsulot yoki xizmatlarni
sotishdan tushadigan daromad hisobiga qoplay olmaydi va
mablag‘larning doimiy oqimini ta’minlab berishdazarur mab-
lag‘larni, masalan, xayriya, grantlar, ijtimoiy buyurtmalar orqali
jalb qilishga majburdir.
Shunday qilib, ijtimoiy marketing sohasidagi kompaniyalar
o‘zaro bog‘liq ikkita vazifani bajarishlari kerak:
a) zarur resurslarni jalb qilish bo‘yicha faoliyat;
236
b) jalb qilingan manbalardan ijtimoiy marketing loyihasining
maqsadiga muvofiq foydalanish.
4. Resurslarni jalb qilishda ham, ulardan maqsadga muvofiq
foydalanishda ham g‘amxo‘rlik qilish zarurligi ijtimoiy marketing
loyihalarini amalga oshirishda odamlarning ikki toifasi: donorlar
va mijozlar bilan bog‘liqligini anglatadi. Ushbu ikki guruhning
qiziqishlari va kutishlari o‘rtasidagi muvozanatni saqlash
ko‘pincha juda qiyin vazifadir. Masalan, donorlar o‘zlari taqdim
etgan mablag‘lardan aholining ma’lum bir guruhiga xizmat
ko‘rsatish uchun foydalanilishini talab qilishlari mumkin, kom-
paniya rahbarlari aholining boshqa guruhi o‘z dasturlarining mi-
jozi bo‘lishi kerak deb hisoblashadi. Bundan tashqari, "uchinchi
tomon" ko‘pincha loyihaning natijalari bilan qiziqishadi, masalan,
tibbiy sug‘urta kompaniyalari, siyosatchilar, loyihani qo‘llab-
quvvatlaydigan yoki qo‘llab-quvvatlamaydigan yoki qo‘llab-
quvvatlamaydigan sobiq mijozlar (aytaylik, bitiruvchilar yoki
oldingi dasturlarning ishtirokchilari), ommaviy axborot vositalari.
Tijorat marketing loyihalarini amalga oshirayotganda, juda
kam sonli sotuvchilar o‘zlarining kompaniyalari faoliyatiga ta’sir
qiladigan juda ko‘p guruhlar bilan shug‘ullanishlari kerak.
5. Muvaffaqiyatli biznesning sharti bu "Xaridor doimo xaq"
degan qoidadir. Biroq, ushbu qoida ijtimoiy marketing haqida gap
ketganda har doim ham qo‘llanilmaydi. Ko‘pincha, "mijozning
xaqligi" va uning uchun nima yaxshi ekanligi ijtimoiy marketing
loyihasining maqsadiga zid kelishi mumkin. Masalan, agar
loyihaning maqsadi nogironlar uchun mustaqil hayotni ta’minlash
bo‘lsa, unda nafaqat jamiyat, balki nogironlarning ijtimoiy
hayotdagi o‘rni va roli to‘g‘risidagi konservativ nuqtai nazar kom-
paniya uchun jiddiy muammo bo‘lishi mumkin.
6. Agar tijorat marketingidagi raqobatchilar o‘xshash tovarlar
va xizmatlarni taklif etadigan yoki o‘xshash ehtiyojlarni
qondiradigan kompaniyalar bo‘lsa, demak ijtimoiy marketing
raqobatida maqsadli auditoriyaning hozirgi yoki afzal ko‘rgan
harakati va ushbu hatti-harakatlar bilan bog‘liq bo‘lgan foyda
tushuniladi. Bundan tashqari, bunday muammoni hal qilishga
237
qaratilgan nodavlat, davlat tashkilotlari, boshqa tijorat kompaniya-
lari ham raqobatchilar qatoriga kirishlari mumkin.
Do'stlaringiz bilan baham: |
