O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi samarqand davlat universiteti

Internet  kim oshdi savdolari turlari 
Internet kim oshdi savdolarning  4 asosiy turi mavjud: 

 to‘g‘ridan-to‘g‘ri (ingliz tilida) ; 

 teskari ; 

 golland (ulgurji) ; 

 yanki (ularning narxidan). 
To‘g‘ridan-to‘g‘ri (inglizcha)  kim  oshdi  savdosi eng  oddiy 
va  keng  tarqalgan. Bunday  auksionda  qonunchilik  bilan 
ta’qiqlanmagan har qanday narsani yoki xizmatni sotib olish yoki 
sotish mumkin.  
Ushbu  turdagi  auksionning o‘ziga  xos xususiyatlari  –  ochiq 
savdo  bo‘lib,    narxlarning  oshishi. Kim  oshdi  savdosi  minimal 
narxdan  boshlanadi,  undan  keyin  xaridor  yuqori  narxlarni  bel-
gilash  bilan  navbatma-navbat  amalga  oshiriladi. Savdo  sotuvchi-
lari tomonidan belgilangan auksion muddati tugaganda (odatda 1-
14 kun) yakunlanadi.  
Internet  kim  oshdi  savdosi  har  doim  ham  sotish  bilan  tuga-
maydi. Agar  sotuvchi  zahira  narxini  (u  sotishga  tayyor  bo‘lgan 
minimal  narxni)  belgilab  qo‘ygan  bo‘lsa,  u  holda  ushbu  zahira 
narxiga  erishilgan  taqdirdagina  savdo  bo‘ladi. Mahsulot  uning  
maksimal narxini bergan xaridorga o‘tadi. 
Teskari Internet – auksion  to‘g‘ridan-to‘g‘ri - 
kim 
oshdi 
savdoning teskarisi – xaridorlar nimani sotib olmoqchi bo‘lganini 
e’lon  qiladi    va  javoban  sotuvchilar  o‘z  takliflarini  taqdim 
etadi. Endi  xaridorlar  emas,  balki  sotuvchilar  o‘zaro  raqobat-
lashmoqda va narxlar pasayadi.   
Gollandiyalik (ulgurji)  auksion –  kim  oshdi  savdosi,  unda 
sotuvchi  bir  vaqtning  o‘zida  bir  nechta  mahsulotni  namoyish  qi-
lishi  mumkin. Xaridorlar  ko‘plab  mahsulotlarni  sotib  olishda 

---

174 
qatnashishlari mumkin, g‘olib xaridor yutuq narxlarining eng kam 
miqdorini to‘laydi.  
Yanki auktsioni yopiq deb ham nomlanadi. Savdo boshqa ishti-
rokchilardan  yopiq  bo‘lib,  eng  yuqori  narxni  qo‘ygan  g‘olib  tovar-
larni o‘zi belgilagan narx bo‘yicha oladi. Odatda, bunday kim oshdi 
savdosining har bir ishtirokchisi faqat bitta ariza topshiradi, shuning 
uchun unga tayyorgarlik ko‘rishi kerak. Arizalarni ochgandan so‘ng 
g‘olib aniqlanadi. Agar bir nechta tovarlar namoyish etilsa, u holda 
tushgan  arizalar  taklif  etilayotgan  narxning  pasayish  tartibida 
saralanadi, g‘oliblar o‘zi taklif qilgan miqdorni to‘laydilar.