O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus ta‟lim vazirligi samarqand davlat universiteti

O‘t o‘chirishning dastlabki vositalari
endi boshlanayotgan yon 
g‗inlarni o‗chirish uchun ishlatiladi. Ular binoning ichida yoki kirave 
rishida, omborlar yonida, qizil ranga bo‗yalgan maxsus taxta shitlariga 
osib qo‗yiladi. Bu vositalarga o‗t o‗chirish uchun ishlatiladigan asboblar 
(bolta, belkurak, misrang, changak, chelak), asbest matosi yoki texnik 
kigiz, bochkada suv, yashikda qum va o‗t o‗chiruvchi (ko‗pikli, karbonat 
angidridli va kukunli) asboblar, shu bilan birga o‗t o‗chirishning ichki 
vodoprovod tizimi ham kiradi. 

---

240 
Umumiy talablarga binoan barcha ishlab chiqarish xonalari va 
omborlar dastlabki o‗t o‗chirish vositalari bilan ta‘minlanishi kerak. 
Mexanizatsiyalashgan o‘t o‘chirish vositalariga
suv nasoslari va 
avtomashinalar kiradi. Suv nasoslar (motopompalar) umumiy asosga 
o‗rnatilgan dvigatel va markazdan qochma nasosdan tarkib topgan 
agregatdir. 
To‗qimachilik sanoatida asosan 800 va 1400 l/min. ish unumdorli 
giga ega bo‗lgan MP-800 va MP-1400 rusumli suv nasoslari ishlatiladi. 
MP-800 suv nasosi payvandlangan yengil rama ustiga o‗rnatilgan bo‗lib, 
ko‗tarish uchun dastlabki yoki yong‗in chiqqan joyga g‗ildiratib borish 
uchun ikki g‗ildirakli aravacha ustiga o‗r natiladi. 
MP-1400 tirkamali suv nasosi «Volga» avtomobilining to‗rt taktli 
ichki yonish dvigatelidan, bosimi katta bo‗lgan markazdan qochma 
nasos, yarimavtomat vakuum tizimi, ikki g‗ildirakli avtomobil tirkamasi, 
yong‗inga qarshi uskunalar to‗plami va dvigatelni harakatlantirib 
yuborish uchun akkumulyator batareyalaridan tashkil topgan. 
Bulardan tashqari, o‗t o‗chiruvchi moddalarni (suv, havo-mexanik 
yoki 
kimyoviy 
ko‗pik) yetkazib berish maqsadida yong‗in 
avtomashinalari ishlatiladi. Ularga avtotsisternalar, shlang-nasosli 
avtomobillar, poezdlar va boshqalar kiradi. 
Nasosli avtotsisterna shaxsiy tarkibni, o‗t o‗chirish uskunalarini, 
suv zahirasini va ko‗pik hosil qiluvchi moddani yong‗in chiqqan yerga 
etkazish hamda shlanglarni vodoprovod tizimiga ulanguncha suv bilan 
ta‘minlash, suv keltirish va suv yetkazib berishda oraliq vazifasini ham 
o‗taydi. Avtotsisternalar asosan yengil, o‗rta va og‗ir turlarda bo‗lib, ular 
GAZ-53a, GAZ-60, ZIL-130, ZIL-131 va Ural-375D avto mobillari 
shassilariga o‗rnatiladi. 
O‗t o‗chiruvchi avtomobillarning (avtotsisterna va avtonasoslar) 
asosiy agregati, markazdan qochma yong‗in nasosi bo‗lib, u suv yoki 
boshqa suyuq o‗t o‗chiruvchi aralashmalarni yong‗in chiqqan yerga 
yetkazib beradi. 
O‗t o‗chirish mashinalari uchun to‗qimachilik korxonalarida 
maxsus depo quriladi. Ular magistral yo‗llar yoniga, barcha obyektlarga 
mashinalar bemalol bora oladigan qilib quriladi. Zarur bo‗lib qolsa, 
qo‗shni korxonaga ham tez yordam bera olish uchun depolar 
korxonadan chiqish darvozalari yaqinida bo‗lgani maqul. Ularning 
xizmat qilish radiusi A, B va V toifali korxonalar uchun 2 km. Bo‗lishi 
lozim. Xizmat radiusi bundan katta bo‗lgan korxonalarda qo‗shimcha 
ravishda yong‗in postlari quriladi. 

---

241