O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus ta‟lim vazirligi samarqand davlat universiteti

Sprinkler uskunalari
avtomatik o‗t o‗chirish vositalariga mansub 
bo‗lib, unda xonaning shipiga suv yoki ko‗pik harakatlanadigan quvurlar 

---

239 
o‗rnatiladi. Ularga ma‘lum masofalarda shtutserlar yordamida sprinkler 
kallaklari o‗rnatilgan. Har bir sprinkler kallagi 12 m
2
. erga mo‗ljallanadi. 
Oddiy holatda kallaklarning suv yo‗llari qopqoq bilan berk holda turadi. 
Qopqoqni engil eruvchan metalldan yasalgan qulf ushlab turadi. 
Sprinkler kallaklari shtutser yordamida shipdan o‗tgan suv 
quvurlariga burab kirgiziladi. Shtutserning teshigi zanglamasligi uchun 
bronza halqa burab kiritilgan. Halqa bilan shtutser orasiga o‗rtasi teshik 
metall diafragma o‗rnatilgan. Diafragmaning bu teshigi shisha sharcha 
(qop qoq) bilan berkitilgan. U esa uchta o‗zaro yengil eruvchan metall 
bilan kavsharlab qo‗yilgan mis plastinkalari yordamida ishlab turiladi. 
Yong‗in chiqqanda, havo qizib sprinkler kallagiga yetib boradi va 
yengil eruvchan kavsharlagichga ta‘sir qilib qulfni buzib yuboradi. 
Bosim ostidagi suvning qopqoqqa ta‘siri natijasida u diafragmadan 
tushib ketadi va suvga yo‗l ochadi. Teshikdan urilib tushayotgan suv 
tarqatgichga urilib, 9-12 m
2
. ga yoyilib tushadi. Sprinkler qulflari 72, 93, 
141, 182 
0 
S da erib ketishga mo‗ljallangan. 
Drencher kallagi
tashqi ko‗rinishi bo‗yicha sprinkler kallagidan 
kam farq qiladi. Faqat unda yengil eruvchan qulf va qapqoq yo‗q. Shu 
ning uchun drencher tizimi xonalarda emas, xonalar va binolar orasiga 
o‗rnatiladi. Bularni yong‗in bir sexdan ikkinchi sexga yoki bir binodan 
ikkinchi binoga o‗tib ketmasligi uchun qo‗llaniladi. Ularni ishga tushirib 
yuborish qo‗lda yoki avtomatik ravishda issiqlik relelarini qo‗llash 
orqali amalga oshirilishi mumkin. 
Sprinkler va drencher uskunalari uzluksiz takomillashtirib boriladi. 
Hozirgi paytda ularning faqat suv emas, balki ko‗pik bilan ham o‗chira 
oladigan, avtomatik boshqariladigan xillari mavjud. 
Suv bilan ishlayotgan uskunalarning sprinkler kallaklari oldidagi 
quvurlarda suvning bosimi doimo 0,6 MPa. ga, ko‗pik bilan ishlaydigan 
quvurlarda esa 0,3 MPa. ga yaqin bo‗lishi kerak. Ko‗pik bilan ishlaydi 
gan har bir kallak 17 m
2
. ga mo‗ljallanadi. Ko‗pik hosil qiluvchi modda 
ning sarfi 3,5 litr/soat va o‗t o‗chirish vaqti 10-15 minut deb olinadi.