Oʻzbekiston respublikasi oliy va oʻrta-maxsus ta‟lim vazirligi samarqand davlat universiteti ximmatov ibodilla, abduraxmanov muxtor

 
EHM himoyasini ta‟minlashning texnik vositalari
Kompyuter orqali sodir etiladigan jinoyatlar oqibatida faqatgina AQSH har 
yili 100 mlrd. dollar zarar koʻradi. Oʻrtacha har bir jinoyatda 430 ming dollar 
oʻg‗irlanadi va jinoyatchini qidirib topish extimoli 0,004% ni tashkil etadi.
Mutaxassislarning fikricha ushbu jinoyatlarni 80%i bevosita korxonada 
ishlaydigan xodimlar tomonidan amalga oshiriladi.
Sodir etiladigan jinoyatlarning tahlili quyidagi xulosalarni beradi:
-
koʻpgina hisoblash tarmoqlarida foydalanuvchi istalgan ishchi oʻrindan 
tarmoqda ulanib faoliyat koʻrsatishi mumkin. Natijada jinoyatchi bajargan 
ishlarni qaysi kompyuterdan amalga oshirilganini aniqlash qiyin boʻladi.
-
oʻg‗irlash natijasida hech nima yoʻqolmaydi, shu bois koʻpincha jinoiy ish 
yuritilmaydi;
-
ma‘lumotlarga nisbatan mulkchilik xususiyati yoʻqligi;
-
ma‘lumotlarni qayta ishlash jarayonida yoʻl qoʻyilgan xatolik oʻz 
vaqtida kuzatilmaydi va tuzatilmaydi, natijada kelgusida sodir boʻladigan 

---

97 
xatolarning oldini olib boʻlmaydi;
-
sodir etiladigan kompyuter jinoyatlari oʻz vaqtida e‘lon qilinmaydi, buning 
sababi hisoblash tarmoqlarida kamchiliklar mavjudligini boshqa xodimlardan 
yashirish hisoblanadi.
Ushbu kamchiliklarni bartaraf qilishda va kompyuter jinoyatlarini 
kamaytirishda quyidagi chora-tadbirlarni oʻtkazish kerak boʻladi:
-
personal masuliyatini oshirish:
-
ishga qabul qilinadigan xodimlarni tekshiruvdan oʻtkazish;
-
muhim vazifani bajaruvchi xodimlarni almashtirib turish;
-
parol va foydalanuvchilarni qayd qilishni yaxshi yoʻlga qoʻyish;
-
ma‘lumotlarga egalik qilishni cheklash;
-
ma‘lumotlarni shifrlash.
Axborot-kommunikatsiyalar 
texnologiyalarining 
rivojlanishi 
oqibatida 
koʻpgina axborotni
himoyalash instrumental vositalari ishlab chiqilgan. Ular dasturiy, dasturiy-
texnik va texnik vositalardir.
Hozirgi 
kunda 
tarmoq 
xavfsizligini 
ta‘minlash maqsadida ishlab 
chiqilgan texnikaviy vositalarni quyidagicha tasniflash mumkin: