Oʻzbekiston respublikasi oliy va oʻrta-maxsus ta‟lim vazirligi samarqand davlat universiteti ximmatov ibodilla, abduraxmanov muxtor

 
Kompyuter tarmoqlarida himoyani ta‟minlash usullari 
Kompyuter tarmoqlarida axborotni himoyalash
 
deb foydalanuvchilarni 
ruxsatsiz
 
tarmoq, elementlari va zaxiralariga egalik qilishni man etishdagi 
texnik, dasturiy va kriptografik usul va vositalar, hamda tashkiliy tadbirlarga 
aytiladi.
Bevosita telekommunikatsiya kanallarida axborot xavfsizligini ta‘minlash 
usul va vositalarini quyidagicha tasniflash mumkin:
3.1.1-rasm. Аxborot xavfsizligini ta‟minlash usullari 
Yuqorida keltirilgan usullarni quyidagicha ta‘riflash qabul qilingan.
Toʻsqinlik
 
apparatlarga,
 
malumot tashuvchilarga va boshqalarga kirishga 
fizikaviy
 
usullar bilan
qarshilik koʻrsatish
deb aytiladi.
Egalikni boshqarish
 
—
 
tizim zaxiralari bilan ishlashni tartibga solish 
usulidir.
Ushbu usul quyidagi funksiyalardan iborat:
- tizimning xar bir ob‘ektini, elementini identifikatsiyalash, masalan, 
foydalanuvchilarni;
- identifikatsiya boʻyicha ob‘ektni yoki sub‘ektni haqiqiy, asl ekanligini 
aniqlash;
- vakolatlarni tekshirish, ya‘ni tanlangan ish tartibi boʻyicha (reglament) 
xavfga kunini, kunlik soatni, talab qilinadigan zaxiralarni qoʻllash mumkinligini 
tekshirish;
- qabul qilingan reglament boʻyicha ishlash sharoitlarini yaratish va ishlashga 
ruxsat berish;
- himoyalangan zaxiralarga qilingan murojaatlarni qayd qilish;
- ruxsatsiz harakatlarga javob berish, masalan, signal berish, oʻchirib 
quyish soʻrovnomani bajarishdan voz kechish va boshqalar.
Niqoblash 
–
 
ma‘lumotlarni oʻqib olishni qiyinlashtirish maqsadida ularni
 
kriptografiya orqali kodlash.

---

95