Oʻzbekiston respublikasi oliy va oʻrta-maxsus ta‟lim vazirligi samarqand davlat universiteti ximmatov ibodilla, abduraxmanov muxtor

3.5. Xavfsizlikni amaliy boshqarish. 
158 
Axborotlarga nisbatan xavfsizlik muammosi 
158 
Axborot xavfsizligini ta‘minlashdagi fakt va raqamlar 
159 
Axborot xavfsizligini ta'minlash yoʻnalishlari 
160 
Xafvsizlikni ta‘minlashga doir amaliy tavsiyalar 
161 
Himoya qilishning brandmauerli tizimlari 
166 
Windows 8 OT brandmauer dasturi orqali OT havfsizligini 
ta‘minlash 
171 
3.6. Kompyuter tarmoqlari va tizimlarining himoyalanganlik
darajasini aniqlash vositalari.
179 
Kompyuter tizimlariga nisbatan dasturiy xavflarning 
yoʻnalishlari 
179 
SSS (System Security Scanner) dasturi haqida 
180 
Internet Scanner SAFEsuite dasturi haqida 
181 
Kompyuter 
tarmoqlari 
va 
tizimlarining 
himoyalanganlik
darajasini aniqlovchi dasturlar bilan ishlash 
182 
3.7. Dasturiy mahsulotlar xavfsizligi
. 
193 
Dasturiy mahsulotlar xavfsizligi muammolari 
193 
Dasturiy mahsulotlarda mavjud zaifliklar 
194 
Zararkunanda dasturlarning tahlili 
200 
Malwarebytes yordamida skanerlashni oʻrnatish va boshqarish 
212 
Xulosa 
219 
Glossary 
220 
Foydalanilgan adabiyotlar roʻyxati 
236 
Ilovalar 
238 

---

6 
SOʻZ BOSHI
Zamonaviy axborot texnologiyalar tez rivojlanib borayotgan va sun‘iy 
intellekt, smart texnologiyalar, bulutli texnologiyalar va DeepLearning jadallanib 
borayotgan bugungi zamonda kompyuter axborot texnologiyalari bizning kundalik 
hayotimizning barcha jabhalarida sezilarli oʻzgarishlarni olib kirmoqda.
Hozirda ―axborot tushunchasi‖ sotib olish, sotish, biror boshqa tovarga 
almashtirish 
mumkin 
boʻlgan 
maxsus 
tovar 
belgisi 
sifatida 
tez-tez
ishlatilmoqda. Shu bilan birga axborotning bahosi koʻp hollarda uning oʻzi 
joylashgan kompyuter tizimining bahosida bir necha yuz va ming barobarga oshib 
ketmoqda. Shuning uchun tamomila tabiiy holda axborotni unga ruxsat etilmagan 
holatlarda kirishdan, qasddan oʻzgartirishdan, uni oʻg‗irlashdan, yoʻqotishdan va 
boshqa jinoiy harakterlardan himoya qilishga kuchli zarurat tug‗iladi.
Kompyuter tizimlari va tarmoqlarida axborotni himoya ostiga olish 
deganda, berilayotgan, saqlanayotgan va qayta ishlanilayotgan axborotni 
ishonchliligini tizimli tarzda ta‘minlash maqsadida turli vosita va usullarni 
qoʻllash, choralarni koʻrish va tadbirlarni amalga oshirishni tushunish qabul
qilingan. 
Shuningdek ushbu qoʻllanmada talabalarga
 
axborotning 
jismoniy 
butunligini ta‘minlash, shu bilan birga axborot elementlarining buzilishi, yoki 
yoʻq qilinishiga yoʻl qoʻymaslik, axborotning butunligini saqlab qolgan xolda, 
uni elementlarini qalbakilashtirishga (oʻzgartirishga) yoʻl qoʻymaslik, axborotni 
tegishli huquqularga ega boʻlmagan shaxslar yoki jarayonlar orqali tarmoqdan
ruxsat etilmagan holda olishga yoʻl qoʻymaslik, egasi tomonidan berilayotgan 
(sotilayotgan) axborot va resurslar faqat tomonlar oʻrtasida kelishilgan 
shartnomalar asosida qoʻllanilishiga ishonish kabi tushunchalarni chuqur 
egallashga moʻljallangan.
Yuqorida ta‘kidlab oʻtilganlarning barchasi asosida kompyuter tarmoqlari
va tizimlarida axborot xavfsizligi muammosining dolzarbligi va muhimligi kelib 
chiqadi. Shuning uchun hozirgi kurs Respublikamizning oliy va oʻrta maxsus 
oʻquv muassasalari oʻquv rejalarida munosib oʻrin egallaydi.
Qoʻllanma
 
amaliy matematika va informatika, yoʻnalishining oʻquv rejasi 
hamda oʻquv dasturi asosida yaratildi. Bunda axborotni himoya qilish usullari, 
ya‗ni oddiy shifrlash usullari, zamonaviy kompyuter stenografiyasi, virus va 
antiviruslar, hamda kompyuter tarmoqlarida ham axborotni himoyalash toʻg‗risida 
keng yoritib oʻtildi.