Oʻzbekiston respublikasi oliy va oʻrta-maxsus ta‟lim vazirligi samarqand davlat universiteti ximmatov ibodilla, abduraxmanov muxtor

 
Autentifikatsiya va identifikatsiya usullari
Identifikatsiya - 
jarayoni foydalanuvchini tizimga tanitish jarayoni boʻlib, 
unda odatda foydalanuvchi oʻz ismidan (login), smart kartalardan va biometrik 
xususiyatlaridan foydalanishi mumkin. 
Autentifikatsiya jarayoni
- foydalanuvchi yoki ma‘lumotni haqiqatda toʻg‗ri 
ekanligini tekshirish jarayoni boʻlib, odatda 3 turga boʻlinadi: 
- Biror narsani bilish asosida. Masalan:parol, PIN, savol-javob va h.k. - Biror 
narsaga egalik qilish asosida. Masalan: ID karta, xavfsizliktokenlari va h.k.
- Mavjud oʻziga xos faktorlar asosida. Masalan: barmoq izi, yuz tuzilish, 
DNK, ovoz, harakat va h.k. 
Parollar asosida autentifikatsiyalash
. 
Parol asosida autentifikatsiyalash usuli 
keng tarqalgan usullardan biri sanalib qolmasdan, eng zaif usuldir. Parol asosida 
autentifikatsiyalash usulini zaiflikka olib keluvchi omillar: 
- murakkab parollarni esga qolishi qiyin boʻlganligi sababli foydalanuvchi 
tomonidan sodda parollardan foydalanish; 
- parolni unutib qoʻyish muammosi; 
- koʻp tizimlarda foydalanuvchi tomonidan aynan bir xil paroldan 
foydalanilishi; 
- parol oʻqib oluvchi har xil dasturlar mavjudligi va h.k. 
Parol – 
autentifikatsiyalashda keng foydalanilayotgan kattalik boʻlib, 
foydalanishda katta qulaylik tug‗diradi. Ammo, bardoshligi juda past. 
Kriptografik kalit – 
autentifikatsiyalashda foydalanilib, bardoshligi jixatidan 
parolga qaraganda bardoshli. 

---

23 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
1.3.1-rasm.
 
Parollar asosida autentifikatsiyalash. 
Parollarga asoslangan autentifikatsiyalash tizimlarida parol 3 marta notoʻg‗ri 
kiritilgan taqdirda tizim qulflanishi shart. Parollar odatda fayllarda xeshlangan 
holda saqlanadi. Autentifikatsiya jarayoni xeshlangan parol orqali amalga 
oshiriladi. Bu holda buzg‗unchi faylni qoʻlga kiritgan taqdirda ham parolga emas 
balki uning xesh qiymatiga ega boʻladi.