Oʻzbekiston respublikasi oliy va oʻrta-maxsus ta‟lim vazirligi samarqand davlat universiteti ximmatov ibodilla, abduraxmanov muxtor

 
Nazariy savollar: 
1.Axborot xavfsizligini tashkil etuvchilari? 
2.Axborot xavfsizligida mavjud muammolar va ularni sabablari? 
3.Axborot xavfsizligida zaiflik tushunchasi? 
4.Axborot xavfsizligida tahdid tushunchasi? 
5.Axborot xavfsizligida hujum tushunchasi? 
6.Axborot xavfsizligi siyosati? 
7.Axborotni himoyalash usullari? 

---

17 
1.2 ZAMONAVIY AXBOROTLASHGAN JAMIYAT VA AXBOROT 
XAVFSIZLIGI. ASOSIY TUSHUNCHALAR VA TA‟RIFLAR 
 
Reja:
1.
 
Predmetning asosiy tushunchalari va maqsadi 
2.
 
Axborotlarga nisbatan xavf-xatarlar tasnifi
 
3.
 
Tarmoq xavfsizligini nazorat qilish vositalari
 
 
Tayanch soʻz va iboralar:
ахborot, axborot xavfsizligi, predmet, xavf-
xatar, maxfiylik, tarmoq, jamiyat, ishonchlilik, aniqlik.
 
 
Predmetning asosiy tushunchalari va maqsadi
Axborotning muhimlik darajasi qadim zamonlardan ma‘lum. Shuning 
uchun ham qadimda axborotni himoyalash uchun turli xil usullar qoʻllanilgan. 
Ulardan biri – sirli yozuvdir. Undagi xabarni xabar yuborilgan manzil egasidan 
boshqa shaxs oʻqiy olmagan. Asrlar davomida bu san‘at – sirli yozuv 
jamiyatning yuqori tabaqalari, davlatning elchixona rezidensiyalari va razvedka 
missiyalaridan tashqariga chiqmagan. Faqat bir necha oʻn yil oldin hamma narsa 
tubdan oʻzgardi, ya‘ni axborot oʻz qiymatiga ega boʻldi va keng tarqaladigan 
mahsulotga aylandi. Uni endilikda ishlab chiqaradilar, saqlaydilar, uzatishadi, 
sotadilar va sotib oladilar.
Bulardan tashqari uni oʻg‗irlaydilar, buzib talqin etadilar va soxtalashtiradilar. 
Shunday qilib, axborotni himoyalash zaruriyati tug‗iladi. Axborotni qayta 
ishlash sanoatining paydo boʻlishi axborotni himoyalash sanoatining paydo 
boʻlishiga olib keladi.
Avtomatlashtirilgan axborot tizimlarida axborotlar oʻzining hayotiy davriga 
ega boʻladi. Bu davr uni yaratish, undan foydalanish va kerak boʻlmaganda 
yoʻqotishdan iboratdir (1.2.1-rasm).
Axborotlar xayotiy davrining xar bir bosqichida ularning himoyalanganlik 
darajasi turlicha baholanadi. Maxfiy va qimmatbaho axborotlarga ruxsatsiz 
kirishdan himoyalash eng muxim vazifalardan biri sanaladi. Kompyuter egalari 
va foydalanuvchilarning mulki huquqlarini himoyalash - bu ishlab chiqarilayotgan 
axborotlarni jiddiy iqtisodiy va boshqa moddiy hamda nomoddiy zararlar keltirishi 
mumkin boʻlgan turli kirishlar va oʻg‗irlashlardan himoyalashdir.