Oʻzbekiston respublikasi oliy va oʻrta-maxsus ta‟lim vazirligi samarqand davlat universiteti ximmatov ibodilla, abduraxmanov muxtor

troyan dasturlari
mavjud. 
Virus koʻpincha kompyuterga sezdirmasdan kiradi. Foydalanuvchining oʻzi 
troyan dasturini foydali dastur sifatida diskka yozadi. Ma‘lum bir vaqt oʻtgandan 
keyin buzg‗unchi dastur oʻz ta‘sirini koʻrsatadi.
Oʻz-oʻzidan paydo boʻladigan viruslar mavjud emas. Virus dasturlari 
inson tomonidan kompyuterning dasturiy ta‘minotini, uning qurilmalarini 
zararlash va boshqa maqsadlar uchun yoziladi. Viruslarning hajmi bir necha 
baytdan to oʻnlab kilobaytgacha boʻlishi mumkin.
Troyan dasturlari foydalanuvchiga zarar keltiruvchi boʻlib, ular buyruqlar 
(modullar) ketma – ketligidan tashkil topgan, omma orasida juda keng 
tarqalgan dasturlar (tahrirlovchilar, oʻyinlar, translyatorlar) ichiga oʻrnatilgan 
boʻlib, bir qancha hodisalar bajarilishi bilan ishga tushadigan «mantiqiy 
bomba» deb ataladigan dasturdir. Oʻz navbatida, «mantiqiy bomba»ning 
turli koʻrinishlaridan biri «soat mexanizmli bomba» hisoblanadi.
Shuni ta‘kidlab oʻtish kerakki, troyan dasturlari oʻz-oʻzidan koʻpaymasdan, 
kompyuter tizimi boʻyicha dasturlovchilar tomonidan tarqatiladi.
Troyan dasturlardan viruslarning farqi shundaki, viruslar kompyuter 
tizimlari boʻylab tarqatilganda, ular mustaqil ravishda hosil boʻlib, oʻz ish 
faoliyatida dasturlarga oʻz matnlarini yozgan holda ularga zarar koʻrsatadi.
Zararlangan 
dasturda 
dastur 
bajarilmasdan 
oldin 
virus 
oʻzining 
buyruqlari bajarilishiga imkoniyat yaratib beradi. Buning uchun ham virus 
dasturning bosh qismida joylashadi yoki dasturning birinchi buyrug‗i unga 
yozilgan virus dasturiga shartsiz oʻtish boʻlib xizmat qiladi. Boshqarilgan virus

---

36 
boshqa dasturlarni zararlaydi va shundan soʻng virus tashuvchi dasturga ishni 
topshiradi.
Virus hayoti odatda quyidagi davrlarni oʻz ichiga oladi: