Oʻzbekiston respublikasi oliy va oʻrta-maxsus ta‟lim vazirligi samarqand davlat universiteti ximmatov ibodilla, abduraxmanov muxtor

 
Zararlangan disk
 
–
 
bu ishga tushirish sektorida virus dastur joylashib olgan 
diskdir.
 
Hozirgi paytda kompyuterlar uchun koʻpgina noqulayliklar tug‗dirayotgan 
har xil turlardagi kompyuter viruslari keng tarqalgan. Shuning uchun ham ulardan 
saqlanish usullarini ishlab chiqish muhim masalalardan biri hisoblanadi. Hozirgi 
vaqtda 90000 dan koʻp boʻlgan virus dasturlari borligi aniqlangan. Bu 
viruslarning katta guruhini kompyuterning ish bajarish tartibini buzmaydigan, 
ya‘ni «ta‘sirchan boʻlmagan» viruslar guruhi tashkil etadi. 
Viruslarning boshqa guruhiga kompyuterning ish tartibini buzuvchi 
viruslar kiradi. Bu viruslarni quyidagi turlarga boʻlish mumkin: 
xavfsiz 
viruslar
(fayllar tarkibini buzmaydigan), 
xavfli viruslar
(fayllar tarkibini 
buzuvchi) hamda 
juda xavfli viruslar
(kompyuter qurilmalarini buzuvchi va 
operator sog‗ligiga ta‘sir etuvchi). Bu kabi viruslar odatda professional 

---

33 
dasturchilar tomonidan tuziladi. 
Kompyuter virusi
 
–
 
bu maxsus yozilgan dastur boʻlib,
 
boshqa dasturlar 
tarkibiga yoziladi,
 
ya‘ni zararlaydi va kompyuterlarda oʻzining g‗arazli 
maqsadlarini amalga oshiradi.
Kompyuter virusi orqali zararlanish oqibatida kompyuterlarda quyidagi 
oʻzgarishlar paydo boʻladi:
-
ayrim dasturlar ishlamaydi yoki xato ishlay boshlaydi; 
-
bajariluvchi faylning xajmi va uning yaratilgan vaqti oʻzgaradi;
-
ekranda anglab boʻlmaydigan belgilar, turli xil tasvir va tovushlar paydo 
boʻladi;
-
kompyuterning ishlashi sekinlashadi va tezkor xotiradagi boʻsh joy xajmi 
kamayadi;
-
disk yoki diskdagi bir necha fayllar zararlanadi (ba‘zi hollarda disk va 
fayllarni tiklab boʻlmaydi):
-
vinchester orqali kompyuterning ishga tushishi yoʻqoladi. 
Viruslar asosan disklarning yuklanuvchi sektorlarini va exe, com, sys va 
bat kengaytmali fayllarni zararlaydi. Hozirgi kunda bular qatoriga offis dasturlari 
yaratadigan faylarni ham kiritish mumkin. Oddiy matnli fayllarni zararlaydigan
viruslar kamdan – kam uchraydi. 
2.1.1-jadval. Operatorni ta‟sirlantiruvchi