Oʻzbekiston respublikasi oliy va oʻrta-maxsus ta‟lim vazirligi samarqand davlat universiteti ximmatov ibodilla, abduraxmanov muxtor

 
 

---

193 
3.7. DASTURIY MAHSULOTLAR XAVFSIZLIGI
Reja:
1. Dasturiy mahsulotlar xavfsizligi muammolari 
2. Dasturiy mahsulotlarda mavjud zaifliklar 
3. Zararkunanda dasturlarning tahlili 
4. Malwarebytes yordamida skanerlashni oʻrnatish va boshqarish 
 
Tayanch iboralar: 
xavfsizlik, tahdid, dasturiy ta‟minot, ineksiya, zaiflik, 
xotiraning toʻlib – toshishi, axborotni oqib chiqishi, manzil, xotira, stek, avariya, 
bufer, quyi xotira manzili, yuqori xotira manzili, xotira boʻshliqlari, oʻrtadan turib 
oʻzgartiriSh, oqim, soʻrov, xesh qiymat, tahlil, statik tahlil, dinamik tahlil. 
 
Dasturiy mahsulotlar xavfsizligi muammolari 
Dasturiy mahsulotlar xavfsizligi hozirgi kunda kelib, kriptografiya, 
ruxsatlarni nazoratlash va xavfsizlik protokollari kabi muhim sanaladi. Bunga 
sabab, axborotlarning vertual xavfsizligi dasturi vositalar orqali amalga oshiriladi. 
Bundan kelib chiqadiki, agar dasturiy vosita tahdidga uchragan taqdirda, xavfsizlik 
mexanizmi ham barbod boʻladi. 
Barcha dasturiy vositalarda zaifliklar mavjud boʻlib, ularning muhimlik 
darajalari turlichadir. Masalan, qiymati 165 mil. $ ni tashkil etgan NASA Mars 
Lander, Mars sayyorasi yuzasiga qoʻnish vaqtida halokatga uchragan. Bungan 
sabab esa, oddiy ingliz va metr uzunlik oʻlchovlari orasidagi farq sanalgan. Bundan 
tashqari, Denver xalqaro ayroportidagi yuklarni ushlash tizimida foydalanilgan 
dasturiy vositadagi kamchilik natijasida, 11 oy davomida kuniga 1 mil.$ dan 
zarar koʻrilgan.
Dasturiy vositalarda xavfsizlik muammolarini mavjudligi bir nechta omillar 
bilan belgilanadi: 
– dasturiy vositalarning koʻplab dasturchilar tomonidan yozilishi 
(komplekslilik); 
– dasturiy mahsulotlar yaratilishida inson ishtiroki;
– dasturchining malakasi yuqori emasligi; 
– dasturlash tillarining xavfsiz emasligi. 
Yaratiladigan dasturiy vositalar oʻzida millionlab kodlarni tashkil etib, quyida 
bularga aniq misollar keltirilgan. 
 
 
 
 

---

194 
3.7.1-jadval.
Tizim va kodlar uzunligi