Oʻzbekiston respublikasi oliy va oʻrta-maxsus ta‟lim vazirligi samarqand davlat universiteti ximmatov ibodilla, abduraxmanov muxtor

 
Axborot xavfsizligini ta‟minlashdagi fakt va raqamlar 
AQSH dagi kompyuter xavfsizligi instituti va FBR tomonidan kompyuter 
jinoyatlari boʻyicha 1999 yilda oʻtkazilgan soʻrov natijalariga koʻra soʻrovda 
qatnashgan tashkilotlarning 57 foizi Internet bilan ulanish joyi "koʻpincha 
tajovuzlar tashkil etiladigan joy" deb, 30 foyizi ularning tarmog‗iga suqulib kirish 
yuz berganini, 26 foyizi esa tajovuz vaqtida pinhona axborotni oʻg‗irlash sodir 
boʻlganini ma'lum qilishgan. AQSH kompyuter jinoyatlariga qarshi kurash Federal 
markazi - FedCIRC ma'lumotlariga koʻra 1998 yilda 1100000 kompyuterli 130000 
ga yaqin davlat tarmoqlari tajovuzga duchor boʻlgan. 
"Kompyuter tajovuzi" deganda kishilar tomonidan kompyuterga ruxsatsiz 
kirish uchun maxsus dasturni ishga tushirishni nazarda tutiladi. Bunday 
tajovuzlarni tashkil etish shakllari har xil. Ular quyidagi turlarga boʻlinadi 
-Kompyuterga masofadan kirish: Internet yoki intranetga kimligini bildirmay 
kirishga imkon beruvchi dasturlar 
-Oʻzi ishlab turgan kompyuterga kirish: kompyuterga kimligini bildirmay 
kirish dasturlari asosida. 
-Kompyuterni masofadan turib ishlatmay qoʻyish: Internet (yo tarmoq) 
orqali olisdan kompyuterga ulanib, uning yoki uni ayrim dasturlarining ishlashini 
toʻxtatib qoʻyuvchi dasturlar asosida(ishlatib yuborish uchun kompyuterni qayta 
ishga solish yetarli). 
-Oʻzi ishlab turgan kompyuterni ishlatmay qoʻyish: ishlatmay qoʻyuvchi 
dasturlar vositasida. Tarmoq skanerlari: tarmoqda ishlayotgan kompyuter va 
dasturlardan qay biri tajovuzga chidamsizligini aniqlash maqsadida tarmoq 
haqiqatda axborot yig‗uvchi dasturlar vositasida. 
-Dasturlarning 
tajovuzga 
boʻsh 
joylarini 
topish: 
Internetdagi 
kompyuterlarning katta guruhlari orasidan tajovuzga bardoshsizlarini izlab qarab 
chiquvchi dasturlar vositasida. 
-Parol ochish: parollar fayllaridan oson topiladigan parollarni izlovchi 
dasturlar vositasida. 
-Tarmoq tahlilchilari (snifferlar): tarmoq trafikini tinglovchi dasturlar 
vositasida. Ularda foydalanuvchilarning nomlarini, parollarini, kredit kartalari 
nomerlarini trafikdan avtomatik tarzda ajratib olish imkoniyati mavjud. 
Eng koʻp yuz beradigan tajovuzlar quyidagi statistikaga ega: 
1998 yili NIST tomonidan oʻtkazilgan 237 kompyuter tajovuzining tahlili 
Internetda e'lon qilingan: 
29 % tajovuzlar Windows muhitida yuz bergan. Lekin Faqat Unixgina xatarli 
emas ekan. 

---

160 
20% 
tajovuzlarda 
tajovuz 
qilganlar 
olisdan 
turib 
tarmoq 
elementlari(marshrutlovchilar, kommutatorlar, xostlar, printerlari brandmauer) 
gacha yetib borganlar. Lekin xostlarga olisdan turib bildirmay kirish bot-bot yuz 
beradi. 
5% tajovuzlar marshrutlovchilarga va brandmauerlarga qarshi muvaffaqiyatli 
boʻlgan. Lekin Internet tarmoq infrastrukturasi tashkil etuvchilarining kompyuter 
tajovuzlariga bardoshi yetarli emas. 
4% tajovuzlarda Internetda tajovuzga bardoshi boʻsh xostlarni topish uchun 
uyushtirilgan. LekinTizim administratorlarining oʻzlari oʻz xostlarini muntazam 
skanerlab turganlari ma'qul. 
3% tajovuzlar web-saytlar tomonidan oʻz foydalanuvchilariga qarshi 
uyushtirilgan. Lekin WWWda axborot izlash xavfsiz emas. 
Internetda 1999 y. mart oyida eng ommaviy boʻlgan kompyuter tajovuzlari . 
Sendmail(eng eski dastur), ICQ(murakkab "Sizni izlayman"dasturi, undan 26 
millionga yaqin kishi foydalanadi), Smurf(ping- paketlar bilan ishlaydigan dastur), 
Teardrop(xatolarga sezgir dastur), IMAP(pochta dasturi), Back Orifice(troyan ot, 
Windows 95/98ni olisdan boshqarish uchun), Netbus( Back Orifice ga oʻxshash), 
WinNuke (Windows 95ni toʻla toʻxtatib qoʻyaoladi )i Nmap(skanerlovchi dastur) 
bilan boʻlgan. 
WinNuke, Papa Smurf i Teardrop dasturlari vositasida niyati buzuq kimsalar 
sizning kompyuteringizga tajovuz qilib ziyon yetkazishlari mumkin.