O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi samarqand davlat universiteti tarix fakulteti tarixshunoslik va manbashunoslik kafedrasi arxivshunoslik fanidan ma’ruza matni tuzuvchi: Yakubov Akmal Saydirasulovich

To’plamning ish rejasi 

Муаммоли савол: Археографик 

тўпламнинг режаси қандай 

тузилади? 

---

75

bo’lmaydi. Taxminiy rejadagi savollar hajmi ilmiy ishning tuzilajak mukammal
rejasidagi savollar hajmiga qaraganda keng yoki tor bo’lishi mumkin. Chunki unda 
hali barcha mavjud manbalar hisobga olinmagan bo’ladi.
Ishning davom ettirish jarayonida taxminiy reja topilgan hujjatlar tarkibi, 
mazmuniga qarab o’zgarib, aniqlashib, mukammallashib boradi. Ilmiy ishni yozish
uchun zarur bulgan barcha manbalar topil-ganidan keyingina ishda aniq masala 
yoki masalalarni to’la yoritish imkoniyati tug’iladi. E’lon qilingan, e’lon
qilinmagan manbalarning hammasi topilganidan keyin shu asosda qat’iy reja 
tuziladi. Reja tuzishga ijodiy yondashib uni yangi boblar va paragraflar bilan
to’ldirish yoki biron-bir bobdan, paragrafdan voz kechish, ayni paytda ayrim bob 
va paragraflarni kengaytirish, yiriklashtirish mumkin. Rejaning strukturasi so’z
boshi, boblar, paragraflar va so’ng so’zdan iborat bo’ladi. Quyida ilmiy ishning 
dastlabki taxminiy rejasiga, uning o’zgarib borishiga misol keltiramiz.
Mavzuga taalluqli adabiyotlarni o’rganib chiqish asosida mana bunday 
taxminiy reja tuzildi:

TURKISTON ChORIZM MUSTAMLAKAChILIGI DAVRIDA 
Hujjatlar to’plami 
Kirish
I bob. Turkistonning Rossiya tomonidan bosib olinishi. 

II bob. Turkistonda milliy ozodlik harakati.

Mana shu rejaga binoan yig’ilgan hujjatlar va materiallar rejani 

o’zgartirishni talab qildi.

Yig’ilgan manbalar tarkibi va mazmuni rejadagi boblarni paragraflarga 
bo’lishni taqozo kildi. Shu sababli ilmiy ishning uzil-kesil variantini tayyorlash
jarayonida bu boblar bir necha paragraflarga ajratildi va yana bir bob qo’shildi. 
Natijada ilmiy ishning qat’iy rejasi quyidagicha ko’rinish oldi.