|
II bob boʻyicha xulosa
Frazeologik burilishlar barcha nutq uslublarida keng qo'llaniladi, ammo boshqa vazifada. Agar ilmiy va rasmiy ish nutqida, qoida tariqasida, nominativ funktsiyani bajaradigan umumiy adabiy, uslublararo turg'un iboralar qo'llanilsa, badiiy adabiyotda, publitsistik asarlarda, so'zlashuv nutqida kitob va so'zlashuv frazeologik birliklarining ekspressiv-stilistik tomoni. ko‘pincha maishiy tabiat o‘zining katta ifoda imkoniyatlari bilan ko‘tariladi.Ayniqsa, badiiy adabiyot va publitsistikada frazeologik burilishlardan foydalanish usullari xilma-xildir.
Yozuvchilar frazeologiyani faqat tilda mavjud bo‘lgan shaklda ishlatibgina qolmay, balki uni o‘zgartirib, frazeologik birliklarning semantikasini, tuzilishini, ekspressiv-stilistik xususiyatlarini yangilaydi. Til boyligiga ijodiy yondashish natijasida frazeologik birliklar yangi semantik ohanglarga ega bo‘ladi, so‘z birikmalari boyib boradi. Ko'pincha tildagi mavjud idiomalarga o'xshatish orqali individual burilishlar yaratiladi. Chorshanba: Men yerni sevaman, lekin g'alati bir muhabbat bilan;
Sog'lom bo'ling, Yangi yilingiz bilan, yangi baxt, yangi shovqinli muvaffaqiyatlar, yangi shim va etiklar bilan(Ch.); Bechora kuchukcha kuchukchaning bor kuchi bilan yig‘lay boshladi; Sochlaringizni tarang? Bir muncha vaqt bu qiyinchilikka arzimaydi, lekin abadiy taralgan bo'lishi mumkin emas; Gugurt ularni chiqargan zavod uchun uyatdan yonib ketishga tayyor edi, lekin ular hech qanday tarzda yonib keta olmadilar.
Maqollar, maqollar, "qanotli so'zlar" dan stilistik foydalanish.
Stilistik jihatdan ularning navlarida nafaqat turg'un burilishlar (frazeologik birikmalar, frazeologik birliklar, frazeologik birikmalar), balki maqollar, maqollar, "qanotli so'zlar" ni o'z ichiga olgan boshqa frazeologik vositalar ham qo'llaniladi. Yuqorida muhokama qilingan burilishlar kabi frazeologik iboralar ham badiiy adabiyotda, publitsistikada va so‘zlashuv nutqida qo‘llaniladi.
Maqollarning majoziy kuchini N.V.Gogol ham qayd etgan: “Maqollarimizda... hamma narsani oʻz quroliga aylantirishni bilgan xalq ongining favqulodda toʻlaligini koʻrish mumkin: kinoya, masxara, tiniqlik, manzarali tasvirning aniqligi. ...” M. Gorkiy
Xulosa
Kitobda ham, kitobda ham qo'llaniladigan tez-tez ishlatiladigan frazeologiyaning bir qatlamini ajratib ko'rsatish mumkin so'zlashuv nutqi(vaqti-vaqti bilan, bir-biriga, muhim, yodda tutish, bir so'z, Yangi yil). Bunday frazeologik birliklar kam. Emotsional ekspressiv jihatdan barcha frazeologik birliklarni ikki guruhga bo‘lish mumkin. Katta stilistik qatlam yorqin emotsional va ekspressiv rangga ega bo'lgan frazeologik birliklardan iborat bo'lib, bu ularning obrazliligi, ulardagi ekspressiv lingvistik vositalarning qo'llanilishi bilan bog'liq. Demak, so‘zlashuv frazeologik birliklari tanish, o‘ynoqi, kinoyali, nafratli ohanglarda bo‘yalgan (na baliq, na go‘sht, ko‘lmakda o‘tir, faqat tovonlari boshingda qordek uchqunladi, olovdan olovgacha); kitobiylarning yuksak, tantanali ovozi bor (qo‘llarni qonga bo‘yab, o‘lib, ijodni marvaridga ko‘taradi).
Yana bir stilistik qatlam hissiy va ekspressiv bo'yoqlardan mahrum bo'lgan va qat'iy nominativ funktsiyada qo'llaniladigan frazeologik birliklardan iborat (biletni kompost qilish, Temir yo'l, harbiy-sanoat kompleksi, portlovchi qurilma, kun tartibi). Bunday frazeologik birliklar obrazlilik bilan ajralib turmaydi, ularda baholash mavjud emas. Ushbu turdagi frazeologik birliklar orasida ko'plab qo'shma atamalar mavjud (qimmatli qog'ozlar, valyuta operatsiyalari, solishtirma og'irlik, magnit o'q, tinish belgilari, virus grippi). Barcha atamalar singari, ular bir ma'nolilik bilan ajralib turadi, ularni tashkil etuvchi so'zlar bevosita ma'nolarda namoyon bo'ladi.
Frazeologik birliklarning vazifalari turli uslublar nutqlar
Ko‘pgina frazeologik birliklar alohida so‘zlar bilan sinonimdir: uyqu- bosh silkitish; xafa bo'lgan - lablarini qisib qo'ygan; olov qo'ying - qizil xo'rozni qo'yib yuboring boshqalar (neytral so'zlar fonida bu frazeologik birliklar so'zlashuv-so'zlashuv xarakteri bilan ajralib turadi). Ko'pincha frazeologik burilishlar va qo'shimchalar sinonimdir va ba'zi hollarda frazeologik birliklar kitobiy xususiyatga ega (qarang.: abadiy- abadiy; ko'tarilgan visor bilan- ochiq), boshqalarda - so'zlashuv nutqi (qarang.: barcha elkama pichoqlarida- tez; yaxshi odobsizlik- baland ovozda).
Frazeologik burilishlar ma’no ohanglari bilan farq qiluvchi bir qancha ideografik sinonimlarni hosil qiladi. Ha, idiomalar (ish) yeng shimagin- yuzingning terida- tinmay"g'ayratli" umumiy ma'nosi bilan farqlanadi yengingizni shimib oling ishdagi intensivlik qiymatini bildiradi, yuzingning terida"mehnat bilan topmoq" (ya'ni, "yashash uchun ishlash") ma'nosi bilan bog'liq va tinmay- "charchamasdan, tirishqoqlik bilan, ishtiyoq bilan" ma'nosi bilan.
Do'stlaringiz bilan baham: |
