O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi samarqand davlat universiteti abdirashidov A., Babayarov A. I

36.
 
Yer shari bilan taqqoslash mumkin bo‘lgan sharning ekvatori bo‘ylab uning sirti-
ga tarang holda ip tortilgan. Keyin ip 

L
ga cho‘zilgan va ekvator bilan qo‘sh 
o‘qli aylana bo‘ylab shar ustiga tortilgan: 
a
) radiusni 2 metrga oshirish uchun ipni 
qanchaga uzaytirish zarur? 
b
) ipning 

L
ga cho‘zilgan ixtiyoriy nuqtasi markaz-
dan radial yo‘nalishga 
h
masofaga ko‘chiriladi; bu nuqtaning 
R
radiusli sfera sir-
tidan uzoqlashgan eng katta 
h
masofasi nimaga teng bo‘ladi? 
Javob
: 
a
) 12,6 m; 
b
) 
h
= 
3
/
2
2
3
2





 
R
L
R
. 
37.
 
Ko‘ndalang kesimi to‘g‘ri to‘rtburchakli sterjenning egilishi bo‘yicha Yung mod-
ulini topish uchun quyidagi formuladan foydalaniladi: 
bs
d
P
l
E
3
3
4
1

, bu yerda 
l
– 
sterjenning uzunligi; 
b
va 
d
– ko‘ndalang kesim asosi va balandligi; 
s
– egilish 
balandligi; 
P
– yuk. Agar 
b
va 
d
ning qiymatlari 1% gacha, 
P
ning qiymati 0,1% 
gacha aniqlik bilan berilgan bo‘lsa, 
E
ning xatoligi 5,5% dan oshmasligi uchun 
l
va 
s
ni qanday aniqlik bilan o‘lchash lozim bo‘ladi? 
Javob
: 

l
= 0,2%; 

s
=0,7%. 
38.
 
π ni hisoblashda Arximed foydalangan aylanaga ichki chizilgan muntazam 96 
burchak perimetrining uzunligi 
r
= 1 da ushbu 
3
2
2
2
2
96





p
formula bilan ifodalangan. Agar ushbu formuladan foydalanib, π ni 0,001 gacha 

---

47 
aniqlik bilan hisoblash talab qilinsa, u holda ildiz ostidagi miqdorlarni qanday 
aniqlik bilan hisoblash lozim bo‘ladi?