O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi samdu oʻzbekiston-finlandiya pedagogika instituti

Savol va topshiriqlar:
1. Matn bo‘yicha lug‘at tuzing.
2. Matnning birinchi xatboshisini tarjima qiling.
3. Matnda qo‘llangan sinonimlarni aniqlang.
4. Matnning mazmunini o‘zbek tilida gapirib bering.
5. Matndan ijodiy foydalangan holda “Poytaxtga sayohat” mavzusida mustaqil matn tuzing.


Topshiriq. Quyidagi iboralarni bitta so‘zga tenglang va gaplar tuzing.
boshi osmonda –
og‘zi qulog‘ida –
qo‘lni yuvib qo‘ltiqqa urish –
hafsalasi pir bo‘lish –
kayfi uchib ketdi –


Iboralar va ularning nutqdagi ahamiyati
Iboralar - ma’nosi odatda bitta so‘zga teng keladigan va ko‘chma ma’noda qo‘llaniladigan gap yoki so‘z birikmalaridir. Masalan, qovog‘idan qor yog‘adi – xafa, qo‘y og‘zidan cho‘p olmagan – yuvosh, hamirdan qil sug‘urganday – oson. Iboralar, asosan, so‘zlashuv va badiiy uslubda keng ishlatiladi, rasmiy va ilmiy uslublarda qo‘llanilmaydi.
Frazeologiya fraza va logos so‘zlaridan olingan bo‘lib, fraza –«ibora», logos –«bilim» ma'nosini bildiradi. Ko‘rinadiki, frazeologiya iboralar haqidagi bilimdir.


Topshiriq. Berilgan iboralarning antonimlarini topib daftaringizga ko‘chiring.
Gapida turmoq, yerga urmoq, ko‘ngli bo‘sh, tili uzun, yuzi shuvut, do‘ppisini osmonga otmoq, ko‘kka ko‘tarmoq, ichi qora, so‘xtasi sovuq, dunyoga kelmoq, qildan qiyiq qidirmoq.
Topshiriq. Quyidagi nutqda qo‘llanuvchi iboralarning shakldoshligini kuzating va ular ishtirokida gaplar tuzing.
Gap tegdi – gapirishga imkon berildi, gap tegdi – tanbeh eshitdi; joni chiqdi – o‘ldi, joni chiqdi – qattiq g‘azablandi; boshga ko‘tarmoq – qattiq shovqin solmoq, boshga ko‘tarmoq – hurmat qilmoq, e’zozlamoq.
Topshiriq. Berilgan iboralarning ma’nolarini izohlang va gaplar tuzing.
Otni qamchilamoq, otning qashqasiday, oshig‘i olchi, og‘ir tabiatli, popugi pasaymoq, pushaymon yemoq, rangida qon qolmadi, yuzi yorug‘bo‘ldi, to‘ydan oldin nog‘ora chalmoq, tuyaning dumi yerga tekkanda, tuyaning ustida ham it qopadi, to‘nini teskari kiyib olmoq, to‘rt tarafi qibla.